Mosul (Netflix 2020)

 Dit is een Odyssee door een vernietigde stad. Elk moment loop je er gevaar om door een scherpschutter beschoten te worden, of om opgeblazen te worden door een boobytrap. Deze film neemt je anderhalf uur lang mee in een bloeddorstige strijd zonder mededogen. Je krijgt geen enkele kans om even de andere kant op te kijken. Er wordt van heel dichtbij gefilmd en de spanning is om te snijden. Er wordt weinig gesproken, weinig uitgelegd, maar daardoor des te meer verteld. De beelden zijn krachtig en onthutsend, het einde onverwacht, en misschien een weg terug naar menselijkheid. 

De film begint met een politieteam in Mosul dat op het punt staat te worden vernietigd door ISIS-troepen. De laatste twee agenten worden gered door het Ninevé SWAT team. De 21-jarige Kawa wordt door de leider van het SWAT team, majoor Jasem, gevraagd om mee te vechten. Niet elk teamlid heeft er vertrouwen in dat de nieuweling het redden zal.... Het SWAT team heeft een speciale missie maar Kawa krijgt niet te horen wat die is. Hij stelt vragen maar krijgt weinig antwoorden. Het knappe van de film is dat de tocht door het vernietigde Mosul met veel vaart wordt weergegeven terwijl er tegelijkertijd een voortdurende karakterontwikkeling is bij Kawa: Razendsnel groeit hij in zijn rol als SWAT teamlid, en het komt overtuigend over.

Stapje voor stapje horen we de levensverhalen van de soldaten. Die zijn gruwelijk en onthutsend: ISIS heeft op niets ontziende wijze hun families uitgeroeid als vergeldingsmaatregel voor de succesvolle acties van het SWAT team. De soldaten kennen geen genade en laten hun neergeschoten tegenstanders badend in hun bloed achter of snijden hen de keel door. Majoor Jasem is een briljante leider en loodst zijn team door de puinhopen van Mosul op weg naar hun doel. Hij heeft ook een zachte kant: hij ontfermt zich over Kawa en hij probeert twee kinderen die ze onderweg in niemandsland tegenkomen mee te nemen naar de veilige zone.

De film laat niet alleen de meedogenloze stadsguerilla zien, maar ook de cultuur en de gefragmenteerde samenleving waarin deze mannen leven. Op de vaste tijden worden de gebedsmatjes uitgerold en wordt er gebeden. Daarna worden de wapens weer op de schouders gehesen en sluipen ze verder. Vrienden worden soms bijna vijanden: het SWAT team komt een groep tegen die ook tegen ISIS vecht. Bij het uitruilen van munitie en van sigaretten ontstaat een bijna fatale woordentwist over etnische verschillen.

Het einde van de film is verrassend, en louterend. Misschien kunnen deze innerlijk beschadigde mannen toch weer hoop gaan koesteren. Een puntgave film die ik niet gauw zal vergeten.

Verhalen vertellen: Word by Heart

 Afgelopen donderdag heb ik meegedaan met het Word by Heart seminar van Bruce Kuhn. Ik had nog nooit eerder gehoord van deze methode van bijbelverhalen vertellen en Bruce Kuhn was voor mij een onbekende. Ik was nieuwsgierig naar de aanpak. Die bleek te zijn geïnspireerd door een Broadway productie St.Marks Gospel uit 1978. Tot de dag van vandaag, zie bijvoorbeeld deze productie, wordt de aanpak herhaald: een verteller vertelt het Evangelie van Markus alsof hij ooggetuige is en gebruikt daarbij de letterlijke tekst van het Evangelie. Eenvoudiger kan het niet. Maar dit is wel wat anders dan het parafraseren van de bijbeltekst zoals ik dat gewend ben !

 

Bruce Kuhn, een vriendelijk ogende senior met een volle grijze baard is onze docent. Hij houdt een inleidend praatje en vertelt dat dit seminar een kennismaking is met Word by Heart. En daarna gaan we aan de slag. We zijn met zijn veertienen en moeten in tweetallen gaan oefenen.  We gaan aan de slag met de gelijkenis van de overspelige vrouw en Bruce belooft ons plechtig dat we het verhaal aan het eind van de middag kunnen vertellen. Niet onze eigen parafrase maar de bijbeltekst dus, for sure ! Ik zie de gezichten om me heen betrekken en acht zelf de kans ook niet groot dat me dat gaat lukken.

We  doen een serie oefeningen die helpen om de tekst te memoriseren. Bruce hamert er op dat dat niet lukt door "te gaan stampen". We moeten als ooggetuigen luisteren en zien. De oefeningen beginnen met het elkaar voorlezen van de tekst, eerst in zijn geheel, en dan in zinsdelen, van vier lettergrepen. Ik ga daar wat vrijer mee om en maak zo kort mogelijke zinsdelen, met elk een actie. De luisteraar moet het zinsdeel nazeggen. Dat herhalen we enkele malen en steeds wijst Bruce op het belang van het vertellen-als-ooggetuige. We moeten het verhaal zien, onze eigen verbazing of blijdschap of verontwaardiging voelen en uitdrukken.

Weldra wordt het moeilijker: we moeten nu het verhaal uit het hoofd gaan vertellen, de ander helpt je verder als je het niet meer weet. Ik heb geprobeerd om het verhaal als een ketting van beelden in mijn hoofd te krijgen. Aan elke schakel van de ketting heb ik een voor mij belangrijke zegswijze of woordgroep verbonden die ik weer oproep bij het vertellen. Dat werkt wel: ik kan bij de eerste keer de helft van het verhaal terughalen en blijf daarbij dicht bij de tekst. 

We oefenen ook dit een aantal malen. Telkens maak ik de schakels van de ketting preciezer en verbind ze steviger. Het werkt echt: je kunt een tekst op deze wijze memoriseren. Aan het eind van het seminar kan bijna iedereen het verhaal op Word by Heart wijze vertellen. Dat vind ik heel mooi en bijzonder ! 

Bruce vertelt tot slot dat in het eerste kwartaal de volledige training gegeven wordt. Die is full time en dertien weken.... Na afloop heb je een voorstelling van zo'n vijf kwartier waarin je bijvoorbeeld het Markus of het Lukas Evangelie kunt vertellen. Maar zo'n lange training is geen haalbare kaart voor mij. En misschien ben ik ook wel te veel gehecht aan mijn parafraserende wijze van vertellen.

Boek: De avond is ongemak - Marieke Lucas Rijneveld (2018)

 Wat vind ik dit een vreselijk boek ! Ondanks alle kwaliteiten. Want je wint niet zomaar de Internationale Booker Prize, en dat hebben Marieke Lukas Rijneveld en de vertaalster Michelle Hutchison dan toch maar voor elkaar gekregen. Er zijn twee selectierondes waarin een longlist en daarna een shortlist worden gekozen door een vijfhoofdige jury. Uit de shortlist wordt dan uiteindelijk de winnaar gekozen. Dit is als het winnen van de Tour de France of het winnen van het Wereldkampioenschap Schaatsen, niet meer en niet minder ! Zes jaar lang heeft Marieke Lukas Rijneveld aan deze roman gewerkt, met dit prachtige resultaat. Ook haar poëziebundels zijn beiden bekroond met de C.Buddingh prijs voor Kalfsvlies in 2015 en de Ida Gerhardt Poëzieprijs voor Fantoommerrie in 2019.

De avond is ongemak vertelt het verhaal van een tienjarig meisje die haar oudere broer Matthies verliest: hij zakt door het ijs bij het schaatsen en verdrinkt. Het gezin wordt in rouw gedompeld. Het gereformeerde geloof van de ouders geeft geen troost. De vader en de moeder gaan op in hun verdriet maar weten dat niet met elkaar of met hun kinderen te delen: een kil verzwijgen wordt groter en groter. Het meisje hult zich in een eigen wereld. Ze wil haar jas aanhouden en gaat zichzelf Jas noemen. Een vaste en vertrouwde mantel van bescherming. De sfeer thuis wordt depressiever en killer. De kinderen: de oudere broer Obbe, Jas, en het jongere zusje Hanna proberen staande te blijven in een gezinsleven dat boosaardiger en angstiger wordt. Jas leeft in een vreemde wereld waarin fantasie en werkelijkheid zich steeds meer vermengen tot een angstaanjagende mix van schuld, gemis, geloof, en wreedheid. Zo'n verhaal heeft geen prettig einde.....

Razend knap is het rouwproces van Jas weergegeven. De jury noemt dit als één van de redenen waarom de prijs toegekend is: nog nooit is zo intens over het rouwen van een kind verteld. Het is alsof Marieke Lukas Rijnders in het hoofd van Jas is gekropen en verslag doet van al die conflicterende emoties en gebeurtenissen. Als ze zelf uit haar roman voorleest is het ook net alsof het door een kind voorgelezen wordt: ze heeft een heel lichte en melodieuze, haast kinderlijke stem.

Wat door velen geroemd wordt is haar beeldend vermogen en haar poëtische taal. Op elke bladzij buitelen de metaforen over elkaar heen. Die overdaad is mij te veel.... maar veel ervan is wel razend knap. Het lijken kleine gedichten in het verhaal. Ze creëren ook een bijzonder effect: ze laten de lezer meekijken en pas op de plaats maken in een verhaal dat juist een hoog tempo heeft. Marieke Lukas Rijneveld dwingt je als lezer  om met haar mee te kijken. Naar dingen die je liever niet zou willen zien in die vreemde disfunctionele wereld van dit gezin.  

Desondanks: wat vind ik dit een vreselijk boek. Dat zit allereerst  in de religieuze kilte van het verhaal. Er wordt wel veel over het geloof geschreven, maar dat blijft veraf en onbezield. Misschien is "onbezield" wel het beste woord om te duiden wat ik dan precies mis. De Engelstalige jury noemt de religious language en de strict reformed family background, maar komt niet verder dan dat en de rol van het geloof blijft in hun beoordeling onderbelicht. VPRO-presentator Tim den Besten praat  uitgebreid over gender issues met Marieke, maar komt niet verder dan de vraag : "Geloof je nog in God ?" als ze het gaan hebben over godsdienst. Er lijkt geen antenne te zijn voor de diepere lagen van religieuze taal, het blijft allemaal aan de buitenkant hangen. Maar niet alleen de lezers blijven steken aan de religieuze oppervlakte. Marieke Lukas Rijnders schrijft net als Franca Treur en als Jan Wolkers, de schrijver die ze bewondert, over God: observerend, van buitenaf, zonder dat de eigen ziel in het geding lijkt te zijn. Voor wie dit niet goed weet te plaatsen: lees eens romans als Knielen op een bed violen van Jan Siebelink of Christus wordt weer gekruisigd van Nikos Kazantzakis. Dat is religieuze bezieling !

Ik heb moeite met de wreedheid en de goorheid in het boek. Die worden in alle details beschreven en zoals al eerder gezegd: je kunt geen andere kant op kijken. Ik vind dit onvolwassen en helaas karakteristiek voor deze tijd. Ik zie het ook in veel Netflix series: wreedheid wordt niet meer gesuggereerd maar visueel zoveel mogelijk geëxploiteerd. Er lijkt geen enkel besef te zijn van maathouden, en dat is ook één van mijn bezwaren tegen dit boek. We weten allemaal dat er verschrikkelijke dingen gebeuren maar het helpt niet wanneer je die in alle detail etaleert, hoe knap je dat ook doet. Ik zal het literaire werk van Marieke Lucas Rijneveld meer gaan waarderen wanneer ze "het verkennen van nieuwe perspectieven" en het "uitdagen tot vragen stellen" aanvult met de even waardevolle deugd van de gematigdheid. Misschien naast Jan Wolkers ook Aristoteles er nog eens op naslaan ?

We gaan het anders doen: economie voor de 21e eeuw

In 2017 schreef Kate Raworth Donut Economy, een wel heel bijzonder boek vind ik. Het is doordacht, professioneel, goed onderbouwd, en ook nog eens eindeloos uitdagend en idealistisch. Eerlijk gezegd had ik het liever Kerstkrans Economie genoemd. Waarom een plakkerige Amerikaanse koek gebruiken terwijl wij onze overheerlijke krokante kerstkrans hebben ? Voor de metafoor maakt het geen verschil want zowel donut als kerstkrans hebben een gat in het midden, en daar draait het om. Want daardoor kunnen we een bodem en een plafond onderscheiden.

De donut of de kerstkrans staat symbool voor het gebied van gewenst economisch handelen. Het leven voor aardbewoners wordt beter wanneer er meer mensen in de kerstkrans zitten. De binnenkant is het sociale fundament voor de samenleving. Wordt het minder dan verpaupert een gemeenschap. De buitenkant van de donut is het ecologische plafond. Daarbuiten putten we onze leefomgevingen en natuurlijke hulpbronnen uit.

Het sociale fundament wordt bepaald door twaalf basisbehoeften voor de mensheid. Deze zijn in 2015 door de Verenigde Naties vastgesteld en door 193 landen ondertekend: de sustainable development goals of SDG's. Deze SDG's zijn voorzien van concrete doelen die grotendeels in 2030 moeten zijn gerealiseerd. Denk hierbij aan doelen als het uitbannen van honger en armoede, goede gezondsheidszorg en toegankelijkheid van onderwijs, maar ook zaken als gelijke kansen voor mannen en vrouwen en veilige steden.

Het ecologisch plafond wordt gevormd door de planetary boundaries die in 2009 door een team van wetenschappers onder leiding van de Zweedse Johan Rockström zijn vastgesteld. Het gaat hier over belangrijke en globale duurzaamheidsthema's als de vermindering van CO2 uitstoot, de verzuring van de oceanen, en de klimaatsverandering:

De ambities die in de donut / kerstkrans worden getoond zijn zeer uitdagend. We lezen helaas dagelijks in de kranten hoe overheden falen in het nakomen van hun beloften. Maar Donut Economie gaat nog veel verder, dit was nog maar het begin. Want het grootste deel van het boek gaat over zeven mechanismen die nodig zijn om een economie in te richten waarmee de gestelde doelen gehaald kunnen woorden. En die zeven mechanismen zijn de doodsteek voor de huidige economische paradigma's:

1. Verander de doelstelling. Het centraal stellen van de groei van het bbp (bruto binnenlands product) leidt tot een tunnelvisie op het economische handelen. In plaats daarvan moeten we de donut / kerstkrans centraal stellen omdat het welzijn van de aarde en haar bewoners dan op de eerste plaats staan in plaats van hebzucht en winstbejag
2. Kijk naar het grote plaatje. De economie is niet een op zich zelf staande kringloop van goederen, geld, en arbeid, maar ingebed in een groter geheel waarin de natuurlijke omgeving en haar hulpbronnen (energie, water, grond) en de maatschappij en haar verbanden een even belangrijke rol spelen
3. Stimuleer de menselijke natuur. In het huidige economische wereldbeeld is de mens een rationele beslisser met alwetende kennis van prijzen en markten. Deze benadering is losgezongen van de werkelijkheid. De mens is geen robot die op  basis van rekenregels besluiten neemt. Vaak vertoont de mens altruïstisch gedrag gericht op het welzijn van de sociale groep. In alle culturen worden op gezamenlijk welzijn gerichte waarden aangetroffen.
4. Snap de systemen. Het huidige mechanistische evenwichtsdenken in de economie doet tekort aan de dynamiek en de complexiteit van sociale processen. Die dynamiek wordt gekarakteriseerd door allerlei terugkoppelingsmechanismen waar rekening mee gehouden moet gaan worden
5. Richt je op herverdeling. De huidige verwachting dat economische groei nivellering als bijvangst heeft blijkt niet uit te komen. Het is van belang om een economie te ontwerpen die inherent gericht is op herverdeling van grond en kapitaal. 
6. Creëer om te regenereren. Dat lijkt veel op het vertrouwde "zorg voor een circulaire economie" waarin goederen en energie niet worden verbruikt en daarna weggegooid, maar deel uitmaken van kringlopen die leiden tot hergebruik.
7. Wees agnost als het om groei gaat. Dit is wellicht de lastigste want dit raakt aan diep ingesleten verwachtingen van de bestaande handelwijzen. Niet meer denken in termen van groei maar in termen van genoeg, van hergebruik, van herverdeling is nodig, op de universiteiten, in overheidsapparaten, bij regeringsleiders.

"Dream on, Kate Raworth !" is wellicht de eerste gedachte na het lezen van dit programma. Dit is zo ver voor de troepen uit gedacht, dit schudt aan zulke gevestigde machtsposities, dit gaat never nooit werken.  Ik ben gaan rondkijken op internet hoe het met de Donut Economie gaat na drie jaren. Wat er blijkt te gebeuren is eigenlijk heel vanzelfsprekend: ga evangeliseren, doe aan zending, want je hebt goed nieuws ! 

Dat is precies wat Kate Raworth aan het doen is: het verhaal vertellen en uitleggen, steeds weer opnieuw. Hier is ze te gast bij de Radboud Universiteit in Nijmegen en hier treedt ze op in Tegenlicht van de VPRO. In dit artikel in Vrij Nederland is te lezen hoe Amsterdam socialer en duurzamer wil worden. En als Amsterdam het kan, waarom zouden we het in de gemeente Epe dan ook niet kunnen, of in de Cleantech Regio ? Laatste voorbeeld: in de duurzame troonrede 2020 uitgesproken door Jan Jonker staan zeven adviezen die sterk verwant zijn met de Donut Economie. We hebben volhouders nodig, doordrammers met een lange adem !

 

Film: Tenet (2020)

Christopher Nolan's nieuwste film Tenet draait nu enkele weken wereldwijd in de bioscopen. De verwachtingen zijn hoog gespannen: wordt dit de blockbuster van 2020, en zal de coronacrisis ook roet in het eten gooien ?

De Dijkgraafjes (men only deze keer) zijn weer naar de Deventer bios gereden om het spektakel te gaan bewonderen. Na afloop waren we eensgezind van mening dat het ons tegenviel. De film wordt teveel gehyped, vonden we. We praatten er over door en merkten dat we verschillende argumenten voor onze meningen aanvoerden. Al snel waren we diep in gesprek over wat we hadden gezien, en ja: dat duidt toch ook wel weer op  kwaliteit.

 Tenet lijkt de kroon op een serie films waarin Nolan de tijd een centrale rol geeft in de plot. In Memento heeft de hoofdpersoon geen korte termijn geheugen meer. In Inception zijn dromen en het manipuleren van het onderbewuste het centrale thema. De tijd speelt daar een minder centrale rol. Het belang van Inception zit 'm in de verbeelding van onbekende (droom)werelden. De film zit boordevol prachtige onmogelijke werelden. In Interstellar gaat het over tijdreizen en de ermee gepaard gaande tijdkrimp. In deze film zijn ook weer prachtige beelden te vinden, met name van de tijdreis door het wormgat bij Gargantua.

In Tenet gaat Christopher Nolan een stapje verder: Hij gaat nu tijdsinversie en het terugreizen in de tijd verkennen. Dat doet hij met een knipoog naar James Bond in een duizelingwekkende actiefilm. De hoofdpersoon, een CIA agent die veelal wordt aangeduid als de protagonist achtervolgt een Russische wapenhandelaar, Sator, die een geheim wapen in bezit probeert te krijgen waarmee de tijd kan worden omgedraaid. Dat zou het einde van de menselijke beschaving betekenen. De plot is vele malen ingewikkelder en wordt in het verloop van de film stapje voor stapje onthuld. Geheel in Bond-stijl wordt het gevaar op het laatst afgewend maar Nolan blijft Nolan en roept op het allerlaatst intrigerende vragen op: wie is nu wie in deze ingewikkelde tijdwereld waarin verleden en toekomst voortdurend door elkaar heen lopen ? Wat is oorzaak, wat is gevolg ? Kunnen we door terug te reizen in de tijd de geschiedenis veranderen ?

Christopher Nolan krijgt nog wel eens het verwijt dat hij koude, intellectualistische, en uitleggerige films maakt. Ik acht de kans groot dat dit ook over Tenet zal worden gezegd. In eerdere films was er zeker emotionele warmte te vinden. Hier is dat nagenoeg afwezig. Daarvoor gebeurt er te weinig tussen Kat, de vrouw van Sator, en de protagonist. Dit is een film waarbij je voortdurend het hoofd erbij moet houden om de plot te volgen. Er is geen sprake van onbekommerd genieten van de actie zoals je dat doet bij een Starwars film, want daar is de plot te ingewikkeld voor. En ja: er wordt veel uitgelegd met een flinke portie wetenschap. Dat maakt de dialogen er niet spannender op. Het is een verhaal voor het hoofd, dat is de bottom line. 

De kritiek die ik op de film heb gaat over dat laatste. De plot zit op een hoog abstractieniveau en daardoor voel je de film niet meer "als vanzelf" aan. De gebeurtenissen tuimelen over elkaar heen en verleden en heden schuiven naarmate het verhaal vordert steeds meer door elkaar. Dit is een film die je beleeft als een niet-begrijpende toeschouwer en daarna gaat herkauwen. Inderdaad: je kunt de film waarschijnlijk prima twee of drie keer gaan kijken en je zult steeds weer nieuwe dingen ontdekken. Het is een interessante vraag of dat vervreemdende effect door Nolan bedoeld is.

Hoe houden we de boel bij elkaar ?

De Minister van Landbouw die te maken krijgt met boeren en natuurbeschermers. De burgemeester die asielzoekers onderdak moet geven en zijn lokale burgers gerust moet stellen. Het docententeam en radicaliserende jongeren.
En, last but not least, christenen met totaal verschillende meningen binnen één kerk. Het zou niet mogen bestaan, maar het is er wel. We gaan het hebben over polarisatie en wat je daaraan kunt doen, en ook wat je juist niet moet doen. Bart Brandsma heeft er een mooi boek over geschreven. In de lokale besturen waar ik in meedoe spelen zich dezelfde polarisatieprocesen af als op landelijk en internationaal niveau.
Onderstaande cartoon, afkomstig uit dit lezenswaardige artikel over christenen en politieke polarisatie, geeft al een richting aan waar ik naar toe wil: er is een groot verschil van mening over de argumenten, maar een gedeelde visie over waar we ten diepste uit willen komen.

From https://www.davidservant.com/the-end-of-political-polarization/

Bart Brandsma gaf enkele jaren geleden een presentatie op een Present bijeenkomst. Voor het eerst ontmoette ik iemand die goed nagedacht had over en veel ervaring had opgebouwd met polarisatiebeheersing.
Het is die combinatie van doordenking en praktijk die indruk op me maakte. Iemand die wereldwijd trainingen verzorgt in polarisatiebeheersing, in heel verschillende culturen en in heel verschillende bestuurlijke contexten, zo iemand moet wel wat te vertellen hebben. En dat heeft hij dus ook: Bart Brandsma is een rustige, overtuigende, doordachte, en boeiende verteller.

Ik ga proberen een samenvatting te geven van zijn boek Polarisatie: Inzicht in de dynamiek van wij-zij denken.

Drie wetten
De drie wetten beschrijven wat polarisatie is en hoe het werkt:

1. polarisatie is een gedachtenconstructie.
Het zit "tussen de oren", polarisatie kun je niet waarnemen in je omgeving zoals dat bij een conflict wel het geval is. Polarisatie is een geheel van woorden, opvattingen, en ideeën over "wij" en "zij".

2. polarisatie heeft brandstof nodig
Als er niet meer gesproken wordt over het meningsverschil  en de betrokkenen zal polarisatie uitdoven. De brandstof bestaat allereerst uit uitspraken over de identiteit van de ander. Het maakt niet uit of het positief of negatief van toon is: uitspraken over de identiteit van de ander vormen de brandstof voor de polarisatie.

3. polarisatie is gevoelsdynamiek
Polarisatie drijft op gevoelens, op de onderbuik. Redelijkheid en argumenten kunnen in de beginfase van polarisatie nog een beetje gewicht in de schaal leggen. Maar als de polarisatie gaat escaleren gaat alleen het gevoel tellen.

Vijf rollen
Er kunnen vijf rollen worden onderscheiden:

1. De pusher
De pusher bevindt zich op de uitersten van het speelveld. hij heeft het gemakkelijk: de pusher heeft altijd gelijk, voor 100 procent. De pusher levert met verve de brandstof om de polarisatie te voeden en de druk om te kiezen op te voeren.

2. De joiner
De joiner speelt meer vanuit het midden. Hij is het redelijke type die aanvankelijk een genuanceerd standpunt inneemt maar uiteindelijk wel degelijk kiest. Pushers zijn altijd op zoek naar joiners.

3. Het zwijgende midden
De grijsdenkers bevinden zich in het midden. Dat kan een weloverwogen keus zijn op basis van nuance en argumenten, maar ook op basis van luiheid van denken of onverschilligheid. In het  zwijgende midden bevinden zich mensen die joiner en zelfs pusher kunnen worden. Belangrijk is dat het zwijgende midden altijd mensen bevat die de polarisatie niet willen

4. De bruggenbouwer
De bruggenbouwer proberen de uitersten te verzoenen. De bruggenbouwer probeert geen deel uit te maken van de polarisatie en positioneert zich boven de partijen. In de praktijk is de bruggenbouwer weinig effectief omdat de bruggenbouwer onbewust brandstof kan aanleveren voor het laten toenemen van de polarisatie. Dat gebeurt bijvoorbeeld wanneer een burgemeester een dialoog start tussen partijen  en begint met "elkaar leren kennen".  Zo'n gesprek gaat over elks identiteit en dat is altijd brandstof voor de polarisatie.

5. De zondebok
De laatste rol kan ontstaan wanneer de polarisatie escaleert en ontaardt in een conflict. Als er op het scherpst van de snede naar elkaar geroepen wordt, als het speelveld zwart-wit geworden is kan er geen ruimte meer zijn voor verzoeners. De agressie richt zich daardoor op het middenveld waar de lafaards zitten. Met name de bruggenbouwer kan dan heel snel zondebok worden.

Polarisatiedynamiek
Polarisatie begint klein, groeit aan en escaleert uiteindelijk tot een conflict. Vroeg of laat raken de strijdende partijen vermoeid. Dat is het moment waarop bemiddeling en hopelijk verzoening kunnen starten. Bart Brandsma noemt stadsrellen als voorbeeld. Die bouwen langzaam op vanwege sociale misstanden in een wijk, en escaleren dan tot een geweldsniveau waarbij er onderling en met de politie wordt gevochten, vernielingen worden aangericht, en winkels worden geplunderd. Vaak duren die rellen enkele dagen. Pas dan kan er een serieus gesprek op gang komen over hoe nu verder.

Bart Brandsma komt met een aantal belangrijke gezichtspunten en adviezen:

1. We botsen niet omdat we verschillend zijn, maar omdat we hetzelfde willen. Het gaat niet over onze verschillende identiteiten, maar over dezelfde verlangens, die we van elkaar overnemen
2. Vrede is niet het uitbannen van conflicten, maar het verstandig er mee omgaan. Conflicten horen helaas bij ons bestaan. Ze ontkennen leidt tot veenbranden en polarisatie. Conflicten zo snel mogelijk en eerlijk benoemen en er oplossingen voor zoeken houdt polarisatie in toom 
3. Dat betekent ook dat de schuldvraag contraproductief is. "Wie heeft er de schuld ?" is brandstof voor polarisatie
4. Polarisatie heeft een eigen dynamiek en de timing en de aard van een interventie is daarom van belang. Dialoog kan misschien werken als de polarisatie in de beginfase zit, maar is ongeschikt als er sprake is van escalatie of zelfs al een openlijk conflict. Wanneer er, later, weer met elkaar gepraat kan worden is de schuldvraag contraproductief. Het loont om met elkaar in kaart te brengen wat ieder wil. En dat kan maar zo een gedeelde behoefte zijn. Als zo'n vaststelling mogelijk blijkt ligt er een fundament voor bemiddeling en verzoening.
5. Er is een essentiële vaardigheid nodig om goed te kunnen bemiddelen: mediative speech and mediative behaviour. Er is geen eenvoudige definitie van deze vaardigheid. Het is een mix van empathie, woordkunst, intelligentie, denkkracht, en luistervaardigheid. Het is luisteren en vragen stellen, onderzoeken en voorstellen doen, op het scherpst van de snede want één verkeerd woord kan pril vertrouwen vernietigen.

De gamechangers
Bart Brandsma benoemt vier aanpakken waardoor je het spel kunt ombuigen:

1. Verander van doelgroep
Het voornaamste advies is hier: werk vanuit het midden. Bedien de pushers niet door ze aandacht te geven maar mobiliseer de zwijgende meerderheid.

2. Verander van onderwerp
Citaat: "Polariseren doe je door de identiteiten van de tegenpolen als het meest wezenlijke gespreksonderwerp voor te stellen. Depolariseren betekent daar radicaal van afstappen". De kunst is om de verbindende onderwerpen te vinden die ten diepste bepalend zijn voor de polarisatie.

3. Verander van positie
Wees geen bruggenbouwer die boven de partijen zweeft, maar wordt deel van de zwijgende meerderheid. Dat betekent dat je in het zwijgende midden je netwerk opbouwt, daar de mensen kent die invloed kunnen uitoefenen.

4. Verander de toon
Dit heeft te maken met de hierboven al genoemde vaardigheid van mediative speech and behaviour. Het is de kunst om het gesprek af te wenden van zwart-wit discussies, zonder die verschillen te ontkennen of te bagatelliseren. Het is de kunst om al vragend de onderwerpen te vinden die verbinden. 

Hoe kom ik van Google af ?

Dik tevreden met Google ? Lees dan niet verder. Het bevalt je immers goed dat je zoekresultaten altijd op maat zijn ? En je vindt het prettig dat er steeds gepersonaliseerde advertenties voor de dag komen zodat je precies de goede cadeautjes en hebbedingetjes kunt kopen. En het is toch leuk dat Google weet waar je overal geweest bent, zodat je je vakantiereis nog eens herbeleven kunt.

Google kan dat allemaal doen omdat Google alles vastlegt wat je op internet doet. Elke website die jij bezoekt wordt bij Google geregistreerd. Al jouw zoekopdrachten worden vastgelegd. Continu vertelt jouw smartphone aan Google waar je bent. Met al die persoonlijke informatie van jou bouwt Google een persoonlijk profiel van je op, profiling heet dat in het privacy jargon.

Maar wil  je dat echt ? Wil je dat Google weet dat jij aan het uitzoeken bent  hoe erg die boodschap van de internist over jouw medisch onderzoek is ? Wil je dat Google weet dat je je oriënteert op beleggingsfondsen ? Dat je op zoek bent naar een nieuwe baan ?

 Behalve zorgen over mijn privacy heb ik ook zorgen over mijn oordeelsvorming. Hoe goed zijn de zoekresultaten die Google mij aanreikt ? Want ook die zijn geselecteerd op basis van mijn persoonlijke profiel. Ga maar eens samen met een huisgenoot allebei dezelfde zoekopdracht in Google intikken. Jullie zoekresultaten zullen niet dezelfde zijn. De Google filter bubbel heet dat. In 2011 waarschuwde Eli Pariser in een TED-talk hier voor het eerst voor.

Hoe objectief is je oordeelsvorming als je andere bronnen krijgt aangereikt dan je buurman ? Je kunt antwoorden dat die filter bubbel er ook al is wanneer je je oriënteert met behulp van de pers of van wetenschappelijke artikelen. En kranten zijn toch ook bevooroordeeld ? Dat is waar maar de corrigerende mechanismes om subjectieve oordeelsvorming tegen te gaan zijn daar veel sterker.
In de journalistiek is objectiviteit een kernwaarde. Kranten hebben een gekleurde mening en kiezen ook  welke accenten ze leggen. Een dagblad als Trouw - ja, dat lees ik - is heel transparant over de eigen uitgangspunten en organiseert bijeenkomsten waar de lezers in gesprek kunnen met de Trouw journalisten. Kortom: bij een krant weet je waar die voor staat en kun je "nee, bedankt" zeggen.
In de wetenschap kunnen ook dingen misgaan wanneer wetenschappers frauderen met onderzoeksresultaten. Maar in de basis is er een ijzersterk intervisie mechanisme. Wetenschappers toetsen de wetenschappelijke onderzoeksresultaten en interpretaties van elkaar grondig.
Maar mijn persoonlijke profiel bij Google ken ik niet en Google gaat het mij ook niet vertellen. De algoritmes die bepalen welke informatie ik krijg aangereikt zijn geheim. Kortom: ik moet Google blindelings vertrouwen en heb geen enkele mogelijkheid om kritische vragen te stellen.  
 
Mijn missie: Ik wil niet langer aan Google vastzitten en zet kleine stapjes om me er van te bevrijden.

Stap 1: Google weet niet langer waar ik ben.
Ik wil niet langer dat Google vastlegt waar ik overal kom. Google doet dat door de lokatiegeschiedenis vast te leggen. Ik kan ergens een vinkje uitzetten en dan stopt Google daarmee. Dat soort vinkjes zijn goed verstopt en je moet er dus even voor gaan zitten om het goed te regelen. Je kunt hier of hier lezen hoe je dat doet. Google zal je waarschuwen dat sommige diensten niet meer goed werken. Inderdaad: je hebt niet langer meer een "tijdlijn" in Google Maps. Je moet elk zoekadres in Google Maps steeds opnieuw intikken, Google onthoudt het niet langer. En filemeldingen zijn natuurlijk wel te zien, maar niet meer gepersonaliseerd. Y're on your own ! Ik was er snel aan gewend.

Stap 2: Google weet niet langer welke websites ik bezoek
De grote boosdoener is Chrome, de browser van Google met een marktaandeel van bijna 70 %. Chrome registreert continu welke websites je bezoekt en Google legt dit vast. Je voorkomt dit op eenvoudige wijze: gebruik Chrome alleen als het echt nodig is, of helemaal niet, en stap over op een alternatief.
De grootste is de nummer 2 in de browsermarkt: good old Firefox, die je hier kunt ophalen. Firefox biedt betere garanties voor je privacy, zie hier en hier. Je kunt Firefox heel nauwkeurig instellen op de mate van privacy die jij wilt. Je moet er ook hier een uurtje voor gaan zitten om het goed te begrijpen en vervolgens netjes in te stellen. Maar zelfs met de standaard instellingen is er al privacyvoordeel: Firefox blokkeert de tracker cookies die allerlei websites op je laptop, smartphone, of tablet achterlaten. Die tracker cookies sturen je browse geschiedenis door naar hun "moeder website" voor hun eigen profiling van jou.
Ik heb Firefox nu weer enkele maanden in gebruik op al mijn apparaten en het bevalt me prima. Geen opdringerige advertenties meer en in de privacy instellingen kan ik zien hoeveel tracker cookies geblokkeerd worden.

Stap 3: Google weet niet langer waar ik naar zoek
Mijn meest recente maatregel is het verbannen van de Google zoekmachine. Want er zijn goede alternatieven. Ik gebruik nu de zoekmachine Duckduckgo (DDG). Hèt grote voordeel van deze zoekmachine is dat er niets van jouw zoekopdrachten wordt vastgelegd en daarmee is je privacy gewaarborgd. Het gevolg hiervan is dat DDG ook geen persoonlijk profiel van je opbouwt. En daardoor ben je dan vervolgens weer verlost van al die advertenties die Google je steeds aanbiedt. Een tweede voordeel is dat bij gelijke zoektermen iedereen dezelfde zoekresultaten krijgt van DDG. Is dat mooi of niet !
DDG is nog minder dan een Kleinduimpje ten opzichte van Google, maar groeit wel gestaag verder. Af en toe gebruik ik Google nog, maar in verreweg de meeste gevallen levert DDG mij voldoende zoekresultaten op om verder te kunnen.

Een volgende keer ga ik het hebben over een andere krachtige privacy maatregel: het gebruik van een VPN-dienst.

Voor de hel niet bang

"Voor de hel niet bang": dat zeggen we niet. Het is "voor de duvel niet bang" en dan hebben we het over een dapper persoon. Voor de hel zijn we niet zo bang meer. Althans: dat dacht ik. Het speelt in mijn geloofsleven geen belangrijke rol, maar dat kan ook te maken hebben met de oogkleppen die ik op heb. Ik leid een comfortabel en veilig bestaan en hoor bij de bijna 90 % van de Nederlandse bevolking die zegt : "ik ben gelukkig".
Maar wat als je dochter verkracht en vermoord is ? Of wanneer je gevlucht ben voor het oorlogsgeweld en in de tang zit tussen Turkse en Syrische strijdkrachten in Idlib ? Wanneer je uitgebuit wordt door niets ontziende mensensmokkelaars ? Zou iemand dan niet tegen de dader kunnen roepen: "Ik hoop dat je zult branden in de hel ?" Een verschrikkelijke wens, jazeker, maar het gaat dan ook over diepe zaken: over dodelijk onrecht, over oordeel en straf.  Iemand naar de hel wensen kan ik begrijpen, maar ik voel me meer thuis bij het oude Bosnische omaatje die ik ooit in een journaalfragment zag bij haar kapot gebombardeerde geliefden. Ze huilde en riep: God zal jullie oordelen !

beeld RD, Anton Dommerholt

Afgelopen vrijdag ben ik naar de studiedag De Hel geweest, in de Theologische Universiteit Kampen. De toelichting op dit ongebruikelijke thema pakte me: Bestaat de hel? Wat leert de Bijbel over de hel? Is de hel wel te rijmen met hoe God zich in Jezus aan ons openbaart als een God van liefde, barmhartigheid en verzoening? Is een eeuwige straf voor tijdelijk kwaad begaan door beperkte mensen wel proportioneel?

Voorafgaand is er een enquete gehouden waarvan de resultaten in de Nieuwe Koers zijn gepubliceerd. Er blijkt sprake te zijn van een duidelijke verschuivingen t.o.v. de enquete uit 2004: In vijftien jaar tijd halveerde het percentage predikanten die vinden dat we het indringend over de hel moeten hebben tot 25 procent.

De toespraken waren 's ochtends beschouwend en analyserend: hoe spreken en preken we op een theologisch verantwoorde manier over de hel ? Door die afstandelijkheid bleef het gesprek beleefd en kalm, alsof we een gesprek voerden over het burgerlijk wetboek.
Ik ben geraakt door de toespraak "De hel en ons Godsbeeld" van Ad van der Dussen. Een gepassioneerde oproep om de hel serieus te nemen, omdat het over ons zelf gaat. "Kom van de tribune af !" Want we zijn geen toeschouwers maar komen zelf ook in het oordeel van God. In Matthéüs 25 gaat het over kleine nalatigheden waardoor je naar de hel gaat. Dat is een harde en onprettige boodschap waar we liever overheen lezen.

Bettelies Westerbeek, missionair pionier in de Haagse wijk Moerwijk, vertelde in haar workshop dat in de gesprekken die ze met de Moerwijkers voert de hemel en de hel regelmatig aan de orde komen. En dan niet als interessant discussie onderwerp, maar omdat het er voor de Moerwijkers toe doet. Omdat ze denken dat ze de hemel niet verdienen, er te slecht voor zijn.
Iemand anders gaf een lezing over het christelijk geloof in een keurige Rotary bijeenkomst. Na afloop was er een vraag: "Mijn zoon geloofde niet meer en is verongelukt. Maar kunt u me zeggen waar hij nu dan is ?" Dit zijn diepe vragen over onze bestemming en ze leven dus volop.
  
Ook in de jongerencultuur: Je hoeft niet lang te zoeken en je komt computer games tegen als Hellbound, Purgatory, Agony, and Devil's hunt. Ook in populaire films en tv-series als The Walking Dead en Game of Thrones is de hel op allerlei manieren aanwezig. Op Netflix wemelt het van de occulte series waarin demonen uit zijn op de vernietiging van mensen.

Ik voel me niet zo thuis bij al te expliciete meningen over de hel. Laat ik het maar houden bij de woorden uit de Apstolische Geloofsbelijdenis. Bescheiden woorden, die niet teveel maar wel genoeg zeggen. Woorden  die mijn ouders, grootouders, en al die generatie voor hen al hoorden en die ze bewaarden in hun hart: onze Heer Jezus Christus ging voor ons naar de hel, en als Hij komt om te oordelen is er vergeving van zonden en het eeuwige leven. Daarmee ben je voor de hel niet bang.

Ik geloof in God de Vader, de Almachtige, Schepper van de hemels en van de aarde.

En in Jezus Christus, Zijn eniggeboren Zoon, onze Heere;

die ontvangen is van de Heilige Geest, geboren uit de maagd Maria;

Die geleden heeft onder Pontius Pilatus, is gekruisigd, gestorven en begraven,

nedergedaald ter helle; ten derde dage wederom opgestaan van de doden;

opgevaren ten hemel, zittende ter rechterhand Gods, des almachtigen Vaders;

vanwaar Hij komen zal om te oordelen de levenden en de doden.

Ik geloof in den Heilige Geest.

Ik geloof één heilige, algemene, christelijke kerk, de gemeenschap der heiligen;

vergeving der zonden;

wederopstanding des vleses;

en het eeuwige leven.

Amen

 

Landelijke Presentdag 2020

Ik ga graag naar de landelijke Presentdag, nu al weer een aantal jaren in Landgoed Zonheuvel bij Doorn. Er is veel energie en ik steek er bijna altijd wel wat op.
Voor wie Present niet kennen: Er zijn ruim 70 Present stichtingen in Nederland, Present Epe-Heerde is er eentje van.
Dit is wat we er doen: Present slaat een brug tussen mensen die iets hebben te bieden en mensen die daarmee geholpen kunnen worden. Als makelaar in vrijwilligerswerk bieden wij de mogelijkheid voor vrijwilligers om zich in de eigen woonplaats in te zetten voor mensen die te maken hebben met armoede, een slechte gezondheid of een sociaal isolement. Voor een dagdeel, een dag, of voor langere tijd.
Voor wie bekend is met de landelijke NL-doet dagen van het Oranjefonds: daar zijn de stichtingen Present dus het hele jaar door mee bezig. Een paar kentallen voor 2018:

• landelijk: 43.500 vrijwilligers en 8000 uitgevoerde projecten
• Present Epe-Heerde: 985 vrijwilligers en 107 uitgevoerde projecten. Daarnaast doet Present Epe-Heerde in opdracht van de gemeente Epe diverse activiteiten ten behoeve van de inburgering van de nieuwkomers (vluchtelingen met verblijfsstatus in de gemeente Epe)

De afvaardiging van Present Epe-Heerde aan het lunchen in Zonheuvel

De landelijke Presentdag wordt voorafgegaan door de coördinatorendag op vrijdag. Daar komen met name de coördinatoren naar toe: de Presentmedewerkers die met hun voeten in de dagelijkse klei van het Presentwerk staan. De vrijdag zit vol met workshops, uitwisselingsmomenten, leut, en bezinning. Op zaterdag komen er veel bestuursleden bij. Ook dan wordt er weer veel informatie gegeven met toespraken en workshops, en is er weer volop gelegenheid om te netwerken of bij te praten met bekenden.

De dag wordt geopend met een welkomstwoord van voorzitter Pieter Cnossen en een video impressie van de vrijdag. Daarna wordt Bert Roor geïnterviewd. Het gaat met name over zijn boek Heilzame presentie. Diaconale betrokkenheid als leeromgeving voor protestantse kerken waarin hij onderzoekt wat de vrijwilliger, bijvoorbeeld iemand meehelpt met een Present project, zelf leert van zo'n dag. Ik hoor voor het eerst over de presentiebenadering. Citaat: De presentiebenadering is een manier van werken die de relationele afstemming tussen zorggever en cliënt als basis voor hulp en steun ziet. Goede zorg ontstaat vanuit het zorgvuldig aansluiten bij en afstemmen op de ander, en op wat hij of zij nodig heeft. (zie hier). De handelseditie van de dissertatie is hier te koop.

Erik Dannenberg, voorzitter van het bestuur van Present-NL spreekt enkele (dank)woorden en daarna begint de eerste workshopronde.
Ik neem deel aan de workshop over Identiteit. Pieter Cnossen leidt de workshop en vertelt dat "Identiteit" één van de bezinningsthema's wordt. Present wil een christelijke beweging zijn, en tegelijkertijd alle mensen van goede wil mobiliseren om "een beweging op gang brengen in Nederland waarbij steeds meer mensen het vanzelfsprekend vinden om naar elkaar om te zien". En voor dat laatste hoef je geen christen te zijn.

Welke rol speelt dan je identiteit precies ? Dit is een dilemma waar elke christelijke organisatie die een sociaal doel in de samenleving nastreeft tegen aan loopt: zorginstellingen, scholen, welzijnsorganisaties. Welke eisen stel je aan je personeel ? Moet iedereen christen zijn ? Maar wat is dan precies een christen, welke bandbreedte van meningen en aanpakken is er ? Hoeveel medewerkers die wel je aanpak en doel van harte ondersteunen maar niet je diepere motivaties  wil je in je organisatie opnemen ?
We hebben een uur lang onze meningen en ervaringen uitgewisseld. De consensus neigt naar

1. Duidelijk uitspreken dat je een inclusieve christelijke organisatie bent waar iedereen welkom is om mee te helpen aan het realiseren van de doelen.
2. Ervoor zorgen dat er in je bestuur en bij je medewerkers voldoende dragers zijn van de christelijke identiteit

Tijdens de lunchpauze belandt de ochtendspreker Bert Roor bij ons aan tafel. Ik heb een heel prettig en inspirerend gesprek met hem gevoerd. Natuurlijk over zijn onderzoek naar de leerervaringen in diakonale omgevingen, maar ook over zijn bijdrage aan A Rocha en de mogelijkheden voor lokaal jeugddiakonaat gericht op natuurbescherming. A Rocha is een wereldwijde beweging van christenen die vanuit hun geloof willen zorgen voor Gods schepping.

's Middags heb ik de workshop over hoarding bezocht. Ik kende het woord wel, maar niet in de zin van een verzamelstoornis. Op allerlei momenten en plaatsen krijgen de stichtingen Present te maken met opruimklussen bij mensen met deze hoarding problematiek. Een jaar of tien geleden was er nog weinig ervaring mee en werd de opruimklus gewoon uitgevoerd zoals afgesproken. Met het gevolg dat na kortere of langere tijd de situatie weer verslechterde. Nu wordt er eerst zorgvuldig met de cliënt overlegd over de aanpak van diens verzamelwoede. De hierboven al genoemde presentiebenadering speelt een belangrijke rol bij de aanpak. Soms leidt het tot positieve resultaten waarbij de verzamelstoornis beter beheersbaar wordt, maar dat is dan vaak een lange weg om te gaan. Soms moet besloten worden om een opruimklus niet uit te voeren vanwege de emotionele schade die dit oplevert.

Netflix: Messiah (2020)

Dit is geen christelijke tv-serie. Het is een wonderbaarlijke mix van de Wederkomst, een scheut magisch realisme en een politieke thriller. Verhaaltechnisch rammelt het nogal: er is een nevenplot die weinig te maken heeft met de hoofdlijn, en in de middelste afleveringen zakt het tempo helemaal weg. Niet zo fijn dus, en toch, en toch....

Ik heb de serie met toenemende interesse gekeken, en op het eind wordt het steeds spannender. De brandende vraag is steeds: Wie is Al Masih nu echt ? Een bedrieger ? Of toch de Messias waar we als christenen op wachten ? De laatste aflevering lijkt een antwoord te geven, maar er is ook zoveel onduidelijks dat een tweede seizoen zeker noodzakelijk is.

De serie boeit me omdat het laat zien hoe ongeneeslijk religieus, of anti-religieus we zijn. Wie zei er dat religie irrelevant geworden is en verdwijnen zal ?

Het onverwachte optreden van de totaal onbekende prediker Al Masih in het door IS belegerde Damascus brengt een stortvloed van gebeurtenissen op gang. Al Masih verkondigt de bevrijding van de stad en dat gebeurt wanneer de belegeraars verjaagd worden door een hevige zandstorm. Al Masih leidt zijn snel groeiende schare volgelingen de woestijn in. De Israëlische autoriteiten krijgen Al Masih in het vizier en zijn er niet gerust op. Eén vonk kan het religieuze kruidvat laten ontploffen. Ze arresteren hem. Hij wordt ondervraagd door Aviram Dahan, een Mossad agent, die zwaar met zichzelf in de knoop zit omdat zijn huwelijk op de klippen is gelopen. Al Masih weet persoonlijke dingen van Aviram Dahan die hij niet kan weten. De volgende ochtend wil de ontredderde Dahan het verhoor voortzetten, maar Al Masih is niet meer in zijn cel.
Hij duikt een dag later op in een dorpje in Texas en de religieuze opwinding herhaalt zich. De Amerikaanse CIA begint er zich ook mee te bemoeien en zet er een onderzoeksteam onder leiding van Eva Geller op....

Het verhaal bevat voortdurend verwijzingen naar de bijbelverhalen, vooral die in de Evangeliën. Doordat het ook wordt geplaatst in een actuele politieke situatie die we allemaal dagelijks tegenkomen in de krant en op tv komt het dichtbij. Je kunt je niet onttrekken aan de vraag: Is hij nou wel of niet de Messias, wat zou ik zelf geloven als zoiets me overkwam ? 

Het mooie van deze serie is de intense manier waarop de reacties van mensen worden weergegeven: van vurige hoop tot hard ongeloof, van mensen die meteen weten wat ze ervan vinden, en van de twijfelaars die overtuigd willen worden. Dat is de kracht van de serie, en het maakt dat je de tekorten die ik aan het begin noemde er bij voor lief neemt. 

Netflix: Roma (2018)

Wat is dit een fascinerende kijk-film ! In zwart-wit opgenomen, met langzame en aandachtige shots en rustige camerabewegingen. Alle tijd om te kijken, heel anders dan de haast en hurry in zoveel actiefilms, waar de beelden over elkaar heen tuimelen.

Het begint al bij de begintitels van de film: minutenlang zie je , naast de voorbijschuivende namen, alleen maar tegels waar zeepwater overheen spoelt, alsof er buiten beeld een vloer geboend wordt met veel water. Als de film begint beweegt het beeld heel rustig naar omhoog en zien we een lange gang met de betegelde vloer en hoge witte wanden. We lopen door de gang, een smalle steeg tussen twee hoge stadswoningen en komen dan de jonge vrouw tegen die aan het boenen was.

Dat is Cleo, één van de bedienden in het huishouden van Antonio en Sofia en hun vier jonge kinderen. Een gezin in goede doen, Antonio heeft een goed betaalde baan als arts in het ziekenhuis. Cleo en Adela, de tweede hulp in de huishouding, verzorgen de kinderen, doen de was, houden het huis op orde, koken het eten, ze zijn van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat bezig.



Alles lijkt op  orde in dit knusse familiehuis, maar schijn bedriegt. Een huwelijk is niet altijd wat het aan de buitenkant lijkt, en een jonge verliefde vrouw komt soms in een vervelende positie terecht. De mannen komen er niet goed van af in dit verhaal, de vrouwen zijn sterk en slaan zich met elkaar door alle tegenslagen heen.

De Mexicaanse filmdirecteur Alfonso Cuarón heeft een overtuigende film gemaakt, die dan ook meerdere malen bekroond is.
Ik heb genoten van de visuele schoonheid van deze film, maar het verhaal  mag er ook zijn. Gaandeweg ga je houden van de beide vrouwen, Cleo en Sofia. Ze zoeken hun weg in hun ongelukkige situaties, helpen elkaar er doorheen. Het bijzondere is dat er veel gebeurt in het verhaal, en dat dit toch gepaard gaat met visuele rust. Dat vind ik knap.
Cuarón besteedt weinig aandacht aan de woelige tijden waarin het verhaal zich afspeelt. Hij laat zich ook niet uit over politieke visies, of over wat de mensen in die tijd hadden kunnen of moeten doen. De film is allereerst het persoonlijke verhaal van Cuarón over zijn jeugd, met liefde en aandacht voor de kleine details. Typisch zo'n film waar ik nog een poosje over blijf nadenken, omdat er belangrijke dingen zijn gebeurd of gezegd.