Film: The Hobbit (2012)

Naar vaste gewoonte gaan mijn broer en ik tussen Kerst en Oud en Nieuw een avond naar de film. Dat is begonnen met deel 1 van Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring, in 2001. Gingen we toen met zijn tweeën, nu waren we met zijn zestienen naar Zwolle gekomen voor de opvolger van de succesvolle LOTR-trilogie: The Hobbit: An unexpectd journey. Ik was heel benieuwd. De rottentomatoes score staat op 8.1 voor de bezoekers en 6.5 voor de recensenten. IMDb noteert een  bezoekersscore van 8.4, dicht bij die van rottentomatoes dus.

Bilbo Baggins en de dwergen op reis

Wat mij erg benieuwde was de verhaallijn van de film: hoe slaagt Peter Jackson er in om het vrij eenvoudige en overzichtelijke kinderboek om te werken tot maar liefst drie films, wordt dat niet langdradig ?
Wat mij betreft is deel 1 een succes, en wel hier om:
Rust en actie: de eerste hoofdstukken van de Hobbit zijn verfilmd. Dat geeft voldoende tijd en ruimte om bijvoorbeeld Bilbo's vertrek rustig neer te zetten. De plotselinge verschijning van Gandalf en het eropvolgende bezoek van de dertien dwergen zijn uitgebreid verfilmd. Het is een humoristisch verhaal waarin Bilbo alle controle op zijn georganiseerde leventje verliest: de dwergen doen alsof ze thuis zijn en plunderen zijn provisiekast.
Ook in het vervolg van de film zijn er van die rustmomenten, en daardoor krijgt de film een aangenaam tempo. De vertragingen leiden niet tot saaiheid. Steeds weer zijn er uitgebreide actiescenes weaarbij je op het puntje van je stoel zit: bijvoorbeeld bij de drie trollen, of bij de achtervolging in de ork-grot. De afwisseling van actie en rust vind ik prettig.
Humor en ernst: Vergeleken met LOTR is er veel meer humor in The Hobbit. De dwergen staan garant voor allerlei grappen en grollen, de tovenaar Radagast is een echte charmeur, en zelfs Gollum laat je in de lach schieten.
Dat past goed bij Tolkien's intentie: The Hobbit  is een kinderboek. De dramatiek van Lord of the Rings is veel minder aanwezig in The Hobbit. Dat zal wellicht ook de zwakke kant van deze trilogie gaan worden. LOTR was een indringend epos over goed en kwaad. The Hobbit is vriendelijker en onschuldiger.
Peter Jackson weet dit goed te compenseren. Op allerlei momenten worden gebeurtenissen ingebouwd die vooruitwijzen naar LOTR: het kwaad dat het bos van Radagast meer en meer in bezit neemt, de verschijning van de necromancer, de vondst van de Morgul dolk, en de sussende verklaringen van Saruman. Daarmee gaat Jackson ver buiten de verhaallijn van The Hobbit, maar het voegt wel de portie dramatiek toe die het verhaal steviger maakt.
Visuals. Er zijn natuurlijk weer oogstrelende scenes. De landschappen zijn fantastisch, en dat geldt voor zowel de buitenscenes in de Nieuw-Zeelandse bergen als ook voor de digitale scenes in de grotten. Het is allemaal met liefdevol vakmanschap verfilmd, gewoon prachtig.

Film: Anna Karenina (2012)

Deze keer eerst de film, daarna zal ik het boek gaan lezen. Wat een kijkplezier ! De aristocratische wereld van het tsaristische Rusland is met pracht en praal verfilmd. Voor de genieters van detail valt er veel te zien: de prachtige kostuums, de inrichting van de paleizen, de omgangsvormen bij de hoge adel, hun diners, soirées en bals. Een genot om naar te kijken.
Gaandeweg ontstaat er een tweede sensatie: waarom blijft deze verfilming van Tolstoi's wereldberoemde roman zo koud en afstandelijk ? Het lukt me maar niet  om in het verhaal te komen, en dat hadden we beiden. Je staat erbij en kijkt ernaar, terwijl Anna Karenina zich te gronde richt door haar niet te beteugelen passie voor graaf Vronsky.
In hoeverre de film recht doet aan de roman kan ik nu  niet beoordelen. Daarom beperk ik me tot het noemen van een aantal dingen die me belemmerden om "de klik" te krijgen met de film.

Anna Karenina en graaf Vronsky

De volgende dingen spelen misschien een rol:

• De film verrast doordat het verhaal als toneelspel gepresenteerd wordt. Veel scenes spelen zich af op toneelpodiums. Overgangen tussen scenes worden heel creatief verfilmd met grote openslaande deuren of wegschuivende toneelgordijnen, waarna je plotseling in een andere wereld bent. De spelers bewegen ook soms als balletdansers. Dat is wel heel creatief en zeker in het begin ben je als kijker aangenaam verrast. Maar al gauw wordt het een belemmering voor de ontwikkeling van de dramatiek. Het verhaal blijft zo een spel, maar dat wil ik nou juist niet weten: ik wil me kunnen inleven in een tragisch levensverhaal.
• Het is al ruim dertig jaar geleden dat ik Oorlog en Vrede heb gelezen. Ik herinner me dat het verhaal zich langzaam ontwikkelt, Tolstoi nam er duizend bladzijden de tijd voor. Als lezer heb je een bepaalde discipline nodig voor zo'n boek, het is nou eenmaal geen pageturner. Wil je het verhaal vasthouden dan kun je het boek niet enkele weken aan de kant leggen: dan ben je al die personages vergeten. Je moet er dus een paar keer per week mee verder, dan hou je het verhaal goed vast. In deze film werkt dit heel anders, waarschijnlijk in elke verfilming: de belangrijke ontwikkelingen in het verhaal worden kort aangeduid. De zich ontwikkelende verliefdheid tussen Anna en graaf Vronsky wordt voor mij in een te hoog tempo verfilmd. Al heel snel is het zover, en blijf je als kijker zitten met het gevoel van nu al ? Dat geldt ook voor andere thema's in het boek, zoals de liefde tussen Kitty en Konstantin Levin. De rijkdom van het verhaal en het tempo van de ontwikkelingen passen niet zo goed in een verfilming van twee uren
• Een andere belemmering is de afstand tussen de leefwereld van Anna Karenina en de onze. De dingen werden toen op een andere manier gezegd. Tolstoi maakt het ons niet gemakkelijk met zijn dialogen, en ik heb de indruk dat er heel wat letterlijk zijn overgenomen in de film. Wij vinden bijvoorbeeld de reflecties op huwelijkstrouw bij Alexei Karenin, en die over de omgang met lijfeigenen bij Konstantin Levin al gauw "filosofisch".
• Keira Knightley speelt een uitbundige Anna Karenina. De vele close-ups laten een prachtige vrouw zien, maar heeft zij de goede uitstraling voor juist deze rol ? Ik vind haar sterk in jeugdige en kokette rollen. Hoewel ik het boek niet ken, verwacht ik dat de Anna Karenina van Tolstoi  een veel dramatischer uitstraling moet krijgen, en Keira Knightley heeft dat niet zo.

Boek: Het raadsel van Botticelli - Marina Fiorato

Een historische thriller over een geheime code in een schilderij van Botticelli, dat lijkt me wel een keer aardig. Het doet me denken aan het bekende De naam van de roos van Umberto Eco.
Het verhaal pakt onmiddellijk: In het Florence van eind jaren 1400 woont en werkt een jong hoertje, Luciana. Ze is succesvol en heeft een goed betalende clièntele uit de upperclass van de stad.  Eén van haar klanten geeft haar de opdracht om naar de schilder Botticelli te gaan om zich te laten schilderen. Ze staat model voor Flora,  de belangrijkste persoon op het wereldberoemd geworden schilderij Primavera. Als ze vertrekt steelt ze een miniatuur van het schilderij.
Dat brengt haar onmiddellijk in de problemen. Als ze thuiskomt treft ze haar vermoorde vriendin aan. Ze beseft dat de diefstal ontdekt is en dat Botticelli er groot belang bij heeft het miniatuur terug te krijgen. Ze vlucht naar het klooster Santa Croce omdat ze die dag één van de daar woonachtige monniken, broeder Guido, heeft leren kennen. Ook daar weten de achtervolgers haar te vinden: een monnik die op broeder Guido lijkt wordt vermoord. Luciana en Guido nemen de vlucht. Daarmee begint een avontuurlijke tocht langs de grote stadstaten van he toenmalige Italië: Pisa, Napels, Rome, Venetië, Milaan. Langzaam maar zeker ontrafelen Luciana en Guidi het geheim van het schilderij: zeven machtige politici zweren samen om een grootse plan re realiseren.

Primavera - Botticelli

Wat ik prettig vind aan dit boek: Het is een heerlijke pageturner, eenmaal begonnen wil je het boek niet meer aan de kant leggen. De beschrijvingen van het Italië van die tijd zijn beeldend: je ziet de rijkdom en de grootsheid van de paleizen voor je, maar ook de armoede en de misère van de achterbuurten. Dat maakt het een heel filmisch boek, het kan zo als historische James Bond worden opgenomen, met broeder Guido in de hoofdrol en Juliana als het Bondmeisje.
Wat me tegenvalt aan het boek: de eerste vijftig bladzijden van het boek ben je verrast door de vaart van het verhaal en de rauwheid van Luciana: ze is plat en onbeschaamd. Daarna wordt het verhaal steeds voorspelbaarder en uiteindelijk blijft er een soort Boeketreeksverhaal over: Heldin beleeft spannend avontuur met held en wil met hem trouwen. De ontknoping is triviaal en ongeloofwaardig.
Desalniettemin: je bent verzekerd van een aantal uren leesplezier.

Vertellen over Gideon

Plotseling is ze ziek: de oudste dochter van één van mijn broers. Een heel verdrietige situatie voor een jonge moeder. Elke veertien dagen doet ze op vrijdagmiddag, geholpen door een paar vriendinnen, de bijbelkids. Anderhalf uur met een groep kinderen uit de wijk Burgerenk in Epe: een bijbelverhaal, zingen en bidden, knutselen. Het heeft haar hart, en hoe moet dat nu verder ?
Afgelopen maandag krijg ik een mailtje van haar man: wie wil komen helpen, vooral vertellen ? Soms weet je meteen, wat je moet doen. Als ik de vraag lees, in de auto, terugrijdend uit Zeeland, schieten me eerst enkele namen door het hoofd, en dan weet ik: moet ik het niet gaan doen ? We overleggen het met zijn tweeën en zijn er snel uit: De bijbelkids van komende vrijdag moet gewoon doorgaan. 's Avonds al zit ik bij mijn nichtje en man aan de keukentafel en hoor ik hoe het allemaal gaat. Alles heeft ze voorbereid: het bijbelverhaal, het verwerkingsmateriaal, zelfs de fles ranja en de speculaasjes ontbreken niet. Het gaat komende vrijdag over Gideon, een vet spannend verhaal....

Gideon blaast op de sjofar, de ramshoorn

Vertellen is magie.Vertellen raakt je in je hart. Let eens op de gezichten van de luisteraars in deze YouTube: Iedereen is helemaal betrokken bij het verhaal, kind en volwassene. Een goed verteld verhaal plaatst je in een andere werkelijkheid, en je vergeet alles om je heen. Het is meer dan lezen: vertellen heeft iets  muziekaals. De stem van de verteller kan verbazing, verontwaardiging, woede, blijdschap, plezier, ja allerlei emoties oproepen.

Vertellen zit in de familie. Mijn vader kon het goed en vertelde tientallen jaren als zondagsschoolmeester. Ik ben begonnen met vertellen toen ik begin twintig was en 's zomers twee weken met een Dabar-team op een camping stond. 's Ochtends kinderclub, net zoiets als de bijbelkids.
Voor de voorbereiding gebruikte ik een boekje van W.G. v.d.Hulst:  Het vertellen. Voor wie W.G. van der Hulst niet kent: hij was een gevierd kinderboekenschrijver met bekende titels als Jaap Holm en zijn vrinden, Gerdientje, In de Soete Suikerbol, en vele andere titels, inclusief kinderbijbels. Vele generaties zondagsschoolkinderen kregen met Kerst een boek geschreven door W.G.van der Hulst.
Zijn boek over vertellen vond ik heel bruikzaam. Twee adviezen zijn me altijd bijgebleven:

1. Wees dienaar van het verhaal. Het gaat niet om de verteller, maar om de vertelling en de boodschap ervan
2. Bereid je grondig voor, inclusief het hardop oefenen, want vertellen is heel wat anders dan voorlezen

Gisteren heb ik na lange tijd weer verteld: het bijbelverhaal over Gideon en de Midianieten. De groep was niet zo groot, veel kinderen hadden voor de sneeuw gekozen. Ook waren ze jonger dan ik me had voorgesteld: ukkies van 5 jaar waren erbij. Ter plekke moest ik improviseren en de vertelstijl aanpassen aan de leeftijd. Maar het ging: ik zag hoe ze opgingen in het verhaal, en toen ik het geluid van de ramshoorn nabootste met mijn handen was het meteen raak: zeven kindertjes moesten dat geluid natuurlijk ook proberen. Ik vond het een mooi verhaal ! zei een jochie na afloop. En nu maar bidden dat ze God erdoor leren liefhebben.

Een oude liefde is weer in me wakker geworden. Ik heb eens gekeken welk trainingsaanbod er is voor vertellen. Nou, keus genoeg. Ze zijn er in alle maten en soorten, op allerlei plekken in Nederland. Eentje sprak me in het bijzonder aan, vanwege de aandacht voor expressie, je stem, en de relatie ervan met je innerlijk: de workshops van Pete Pronk. Dat lijkt me echt geweldig.