Film: Anna Karenina (2012)

Deze keer eerst de film, daarna zal ik het boek gaan lezen. Wat een kijkplezier ! De aristocratische wereld van het tsaristische Rusland is met pracht en praal verfilmd. Voor de genieters van detail valt er veel te zien: de prachtige kostuums, de inrichting van de paleizen, de omgangsvormen bij de hoge adel, hun diners, soirées en bals. Een genot om naar te kijken.
Gaandeweg ontstaat er een tweede sensatie: waarom blijft deze verfilming van Tolstoi's wereldberoemde roman zo koud en afstandelijk ? Het lukt me maar niet  om in het verhaal te komen, en dat hadden we beiden. Je staat erbij en kijkt ernaar, terwijl Anna Karenina zich te gronde richt door haar niet te beteugelen passie voor graaf Vronsky.
In hoeverre de film recht doet aan de roman kan ik nu  niet beoordelen. Daarom beperk ik me tot het noemen van een aantal dingen die me belemmerden om "de klik" te krijgen met de film.

Anna Karenina en graaf Vronsky

De volgende dingen spelen misschien een rol:

• De film verrast doordat het verhaal als toneelspel gepresenteerd wordt. Veel scenes spelen zich af op toneelpodiums. Overgangen tussen scenes worden heel creatief verfilmd met grote openslaande deuren of wegschuivende toneelgordijnen, waarna je plotseling in een andere wereld bent. De spelers bewegen ook soms als balletdansers. Dat is wel heel creatief en zeker in het begin ben je als kijker aangenaam verrast. Maar al gauw wordt het een belemmering voor de ontwikkeling van de dramatiek. Het verhaal blijft zo een spel, maar dat wil ik nou juist niet weten: ik wil me kunnen inleven in een tragisch levensverhaal.
• Het is al ruim dertig jaar geleden dat ik Oorlog en Vrede heb gelezen. Ik herinner me dat het verhaal zich langzaam ontwikkelt, Tolstoi nam er duizend bladzijden de tijd voor. Als lezer heb je een bepaalde discipline nodig voor zo'n boek, het is nou eenmaal geen pageturner. Wil je het verhaal vasthouden dan kun je het boek niet enkele weken aan de kant leggen: dan ben je al die personages vergeten. Je moet er dus een paar keer per week mee verder, dan hou je het verhaal goed vast. In deze film werkt dit heel anders, waarschijnlijk in elke verfilming: de belangrijke ontwikkelingen in het verhaal worden kort aangeduid. De zich ontwikkelende verliefdheid tussen Anna en graaf Vronsky wordt voor mij in een te hoog tempo verfilmd. Al heel snel is het zover, en blijf je als kijker zitten met het gevoel van nu al ? Dat geldt ook voor andere thema's in het boek, zoals de liefde tussen Kitty en Konstantin Levin. De rijkdom van het verhaal en het tempo van de ontwikkelingen passen niet zo goed in een verfilming van twee uren
• Een andere belemmering is de afstand tussen de leefwereld van Anna Karenina en de onze. De dingen werden toen op een andere manier gezegd. Tolstoi maakt het ons niet gemakkelijk met zijn dialogen, en ik heb de indruk dat er heel wat letterlijk zijn overgenomen in de film. Wij vinden bijvoorbeeld de reflecties op huwelijkstrouw bij Alexei Karenin, en die over de omgang met lijfeigenen bij Konstantin Levin al gauw "filosofisch".
• Keira Knightley speelt een uitbundige Anna Karenina. De vele close-ups laten een prachtige vrouw zien, maar heeft zij de goede uitstraling voor juist deze rol ? Ik vind haar sterk in jeugdige en kokette rollen. Hoewel ik het boek niet ken, verwacht ik dat de Anna Karenina van Tolstoi  een veel dramatischer uitstraling moet krijgen, en Keira Knightley heeft dat niet zo.