Dit is iets bijzonders ! Ik verwachtte een wat moeizame serie over het leven van ultra-orthodoxe Joden. Al na enkele afleveringen was ik verkocht. Mocht je het een soap willen noemen dan heb je enig recht van spreken: het gaat over het alledaagse leven, de liefde, en de tegenslagen. Toch sla je de plank mis en dat komt door de tegendraadse omgeving: Wat zijn dit voor mensen, die nauwgezet allerlei religieuze regels in acht nemen, vreemde kleding dragen, en overal God bij halen ? De gemiddelde Nederlands kijker zal geen snars begrijpen van deze cultuur.
Maar dan: deze mensen leven net zo intens als wij, verlangen naar de ware liefde, worden onder gewalst door de tegenslagen van het leven, maken ruzie, en verzoenen zich weer. En het wordt zo intens en natuurlijk gespeeld. Ik ken weinig series die zo'n bezieling en emotionele kracht hebben als Shtisel.
Alles draait om de Rabbi Shulem Shtisel en zijn familie: kinderen en kleinkinderen. Ze wonen in Geula in het centrum van Jeruzalem, samen met vele andere zgn. harediem Joden. Ze streven naar een strikte naleving van de geboden in de Torah. De mannen dragen zwarte kleding en hebben de bekende pijpenkrullen, de vrouwen dragen een pruik zodra ze gehuwd zijn. De studie van de Torah speelt een allesoverheersende rol en de toepassing daarvan kleurt het alledaagse leven in alle details.
Het is verrassend om te zien hoe in dat overgereguleerde bestaan zonder veel vrijheid deze Joden hun leven leven. Rabbi Shulem regeert met harde en rechtvaardige hand de yeshiva waar de jonge jongens hun eerste Torah onderwijs krijgen. Hij is weduwnaar geworden en is op zoek naar een nieuwe vrouw. Zijn jongste zoon Akiva ("Kive") geeft er ook les maar is liever bezig met tekenen en schilderen. Zijn vader verafschuwt dat en stelt alles in het werk om Akiva daarvan te weerhouden. Rabbi Shulem heeft nog andere volwassen kinderen, met gezinnen. Daar is ook van alles aan de hand: een weggelopen man en dus een huwelijk dat op springen staat, een andere zoon die eigenlijk zanger had willen worden. En dan is er de oude moeder van Rabbi Shulem. Ze zit in een verzorgingshuis en ze is een goudeerlijke mengeling van (groot)moederlijke liefde en menselijke zwakheid: ze raakt verslaafd aan tv-kijken en dat is not done.
De serie neemt ons mee in dat zo boeiende aparte leven van de Shtisels. En dat gebeurt heel knap: de dialogen zijn enerzijds sterk ingekleurd door religieuze taal: dankzeggingen, zegeningen, liederen. Maar ook zijn ze scherp, rijk aan emoties, boordevol zeggingskracht. Het verhaal wordt steeds compact verteld, er worden weinig verklarende beelden gebruikt. Vaak moet je de afloop van een voorval destilleren uit een korte scene en vallen stukjes van de puzzel in een volgende aflevering weer op hun plaats.
De recensies zijn unaniem lovend en zeer positief. Hoe kan een serie met zo'n religieuze context zo hoog scoren ? Is dat "ondanks" of "mede dankzij" de respectvolle weergave van de Joodse ultra-orthodoxie ? Ik vind het overtuigend dat hun religieuze cultuur niet alleen maar buitenkant is. Het geloof van de Shtisels is de bezieling van hun doen en laten. Het is er, in hun grote momenten maar ook wanneer ze jammerlijk falen. Dat maakt ze echt: geloven komt opeens dichtbij je als kijker, als het gaat over vergeving, verzoening, verlies, vreugde en hoe de Shtisels daarin de hand van God ervaren.
