Ave Maria

Je moet het maar durven: een boek schrijven over wat Maria voor protestanten kan betekenen terwijl je als hoogleraar aan de Theologische Universiteit in Apeldoorn met beide benen in de gereformeerde gezindte staat. Arnold Huijgen doet het met verve. Het resultaat is een uitdagend, goed doordacht, en evenwichtig geschreven pleidooi voor meer Maria bij protestanten.

 De corona pandemie heeft ook goede zaken meegebracht. Anton Huijgen vond in de eerste maanden van 2020 de tijd om aan de slag te gaan met een studie over Maria. Maar waarom schrijft een Christelijk Gereformeerde hoogleraar zo'n boek ?

Arnold Huijgen geeft er een aantal redenen voor:

• Er lijkt een hernieuwde belangstelling te zijn voor religiositeit, voor God, en soms loopt die weg langs Maria. Huijgen noemt de schrijvers Ilja Leonard Pfeijffer en Michel Houellebecq.
• De liturgische schoonheid van verspers en evensongs, waarin het Magnificat centraal staat, raakt de harten van velen.
• Protestanten en rooms-katholieken hebben elkaar meer dan nodig. De bezinning op Maria kan onnodige blokkades bij protestanten wegnemen.
• Maria heeft ons veel te zeggen in de discussie over gender, sekse, en rolpatronen.

Het boek is helder geschreven en heeft een mooie strucuur. In zes hoofdstukken worden allerlei zienswijzen op en aspecten van Maria behandeld. Die zijn geordend rond twee hoofdthema's: de moeder, en de vrouw, met elk drie hoofdstukken. Zo zijn er rond het thema de moeder de volgende hoofdstukken:

• Gods dienares
• Moeder van de Verlosser
• Moeder van de gelovigen

Elk hoofdstuk is een drieluik met de volgende delen:

• een exegetische studie van de bijbelteksten
• een behandeling van een stukje kerkgeschiedenis waarin van Maria een rol speelt
  
• een praktische toepassing / verkenning van eeen actueel thema.
  

Er komt veel aan bod in dit boek. De exegetische delen zijn grondige besprekingen van de bijbelse lijnen. Steeds weer pelt Arnold Huijgen Maria los uit ingesleten tradities en vooroordelen en plaatst haar in het verhaal van God met zijn volk: Maria is een door en door Joods meisje. Met een onvoorwaardelijk geloof vertrouwt ze op de boodschap die de engel Gabriël haar brengt: Je wordt de moeder van de Zoon van de Allerhoogste. Maria is geen bron van genade, dat is een misvatting. Maria toont ons hoe we Gods genade mogen ontvangen: gelovend, vertrouwend. Maria is "transparant tot op Gods genade".

Maria is ook "Moeder Gods". Dit is een pittig hoofdstuk waarin een ingewikkeld stuk dogmageschiedenis uit de vroege Kerk wordt behandeld. Het gaat over het gebruik van de titel theotokos, Moeder Gods, en wat er op het spel staat als we Maria zo aanspreken.

Natuurlijk ontbreekt een discussie over het verschil tussen "eren" en "aanbidden" niet. De protestantse huiver voor rooms-katholieke aanbidding van Maria is niet terecht: Ook rooms-katholieken aanbidden Maria niet en zo is het ook vastgelegd in de officiële kerkleer.

Veel interessante onderwerpen komen aan bod: de maagdelijke geboorte, de Maria-visie van de reformatoren, de betekenis en het gebruik van Maria iconen en beelden, en de volkse Maria devotie.

Sommige onderwerpen vind ik er wat bijgesleept: de betekenis van Maria voor de toekomst van Europa, en de discussie over gender en sekse bijvoorbeeld. Maar Anton Huijgen heeft zijn programma vanaf het begin duidelijk gemaakt: als systematisch theoloog wil hij ook verbinder zijn van exegese, dogmengeschiedenis, en de actuele discussies en thema's van nu. Hij wil zijn bezinning laten landen in onze eigen cultuur. Dat is een prijzenswaardige ambitie en die mag best de sporen dragen van "een eerste aanzet".

Wat gaan we nu anders doen ? Het boek bevat meerdere praktische voorstellen, bijvoorbeeld: 

• het vieren van Maria Boodschap op 25 maart in een liturgie met veel aandacht voor muziek
• het dagelijks zingen van het Magnificat
• het gepaste gebruik van iconen en beelden. 

Zou dat gaan gebeuren ? Er is inmiddels een studiedag over het boek geweest. Arnold Huijgen blikt er hier op terug, een zeer lezenswaardige toevoeging aan het boek. Vanuit de gereformeerde gezindte is er weinig constructief weerwoord geweest. Enkele scribenten hebben wel een afwijzende mening over het boek maar geven aan het niet gelezen te hebben. Dat schiet natuurlijk niet op.

Arnold Huijgen