Ave Maria

Je moet het maar durven: een boek schrijven over wat Maria voor protestanten kan betekenen terwijl je als hoogleraar aan de Theologische Universiteit in Apeldoorn met beide benen in de gereformeerde gezindte staat. Arnold Huijgen doet het met verve. Het resultaat is een uitdagend, goed doordacht, en evenwichtig geschreven pleidooi voor meer Maria bij protestanten.

 De corona pandemie heeft ook goede zaken meegebracht. Anton Huijgen vond in de eerste maanden van 2020 de tijd om aan de slag te gaan met een studie over Maria. Maar waarom schrijft een Christelijk Gereformeerde hoogleraar zo'n boek ?

Arnold Huijgen geeft er een aantal redenen voor:

• Er lijkt een hernieuwde belangstelling te zijn voor religiositeit, voor God, en soms loopt die weg langs Maria. Huijgen noemt de schrijvers Ilja Leonard Pfeijffer en Michel Houellebecq.
• De liturgische schoonheid van verspers en evensongs, waarin het Magnificat centraal staat, raakt de harten van velen.
• Protestanten en rooms-katholieken hebben elkaar meer dan nodig. De bezinning op Maria kan onnodige blokkades bij protestanten wegnemen.
• Maria heeft ons veel te zeggen in de discussie over gender, sekse, en rolpatronen.

Het boek is helder geschreven en heeft een mooie strucuur. In zes hoofdstukken worden allerlei zienswijzen op en aspecten van Maria behandeld. Die zijn geordend rond twee hoofdthema's: de moeder, en de vrouw, met elk drie hoofdstukken. Zo zijn er rond het thema de moeder de volgende hoofdstukken:

• Gods dienares
• Moeder van de Verlosser
• Moeder van de gelovigen

Elk hoofdstuk is een drieluik met de volgende delen:

• een exegetische studie van de bijbelteksten
• een behandeling van een stukje kerkgeschiedenis waarin van Maria een rol speelt
  
• een praktische toepassing / verkenning van eeen actueel thema.
  

Er komt veel aan bod in dit boek. De exegetische delen zijn grondige besprekingen van de bijbelse lijnen. Steeds weer pelt Arnold Huijgen Maria los uit ingesleten tradities en vooroordelen en plaatst haar in het verhaal van God met zijn volk: Maria is een door en door Joods meisje. Met een onvoorwaardelijk geloof vertrouwt ze op de boodschap die de engel Gabriël haar brengt: Je wordt de moeder van de Zoon van de Allerhoogste. Maria is geen bron van genade, dat is een misvatting. Maria toont ons hoe we Gods genade mogen ontvangen: gelovend, vertrouwend. Maria is "transparant tot op Gods genade".

Maria is ook "Moeder Gods". Dit is een pittig hoofdstuk waarin een ingewikkeld stuk dogmageschiedenis uit de vroege Kerk wordt behandeld. Het gaat over het gebruik van de titel theotokos, Moeder Gods, en wat er op het spel staat als we Maria zo aanspreken.

Natuurlijk ontbreekt een discussie over het verschil tussen "eren" en "aanbidden" niet. De protestantse huiver voor rooms-katholieke aanbidding van Maria is niet terecht: Ook rooms-katholieken aanbidden Maria niet en zo is het ook vastgelegd in de officiële kerkleer.

Veel interessante onderwerpen komen aan bod: de maagdelijke geboorte, de Maria-visie van de reformatoren, de betekenis en het gebruik van Maria iconen en beelden, en de volkse Maria devotie.

Sommige onderwerpen vind ik er wat bijgesleept: de betekenis van Maria voor de toekomst van Europa, en de discussie over gender en sekse bijvoorbeeld. Maar Anton Huijgen heeft zijn programma vanaf het begin duidelijk gemaakt: als systematisch theoloog wil hij ook verbinder zijn van exegese, dogmengeschiedenis, en de actuele discussies en thema's van nu. Hij wil zijn bezinning laten landen in onze eigen cultuur. Dat is een prijzenswaardige ambitie en die mag best de sporen dragen van "een eerste aanzet".

Wat gaan we nu anders doen ? Het boek bevat meerdere praktische voorstellen, bijvoorbeeld: 

• het vieren van Maria Boodschap op 25 maart in een liturgie met veel aandacht voor muziek
• het dagelijks zingen van het Magnificat
• het gepaste gebruik van iconen en beelden. 

Zou dat gaan gebeuren ? Er is inmiddels een studiedag over het boek geweest. Arnold Huijgen blikt er hier op terug, een zeer lezenswaardige toevoeging aan het boek. Vanuit de gereformeerde gezindte is er weinig constructief weerwoord geweest. Enkele scribenten hebben wel een afwijzende mening over het boek maar geven aan het niet gelezen te hebben. Dat schiet natuurlijk niet op.

Arnold Huijgen

Netflix: Don't look up (2021)

Gespot, op ramkoers met de aarde: Een komeet groter dan de dinodreuner Chicxulub die volgens de wetenschappers 66 miljoen jaar geleden driekwart van het aardse leven abrupt vernietigde. Twee astronomen proberen dit slechte nieuws te delen en krijgen te maken met ongeloof, struisvogelpolitiek, techno-optimisme, en hebzucht.

Dit lijkt een standaard onderwerp voor een spectaculaire maar ook voorspelbare rampenfilm. Maar dat is het niet.

 Don't look up is een film met een thema en met een boodschap. De dreigende botsing met een komeet is de metafoor voor de klimaatcrisis waarin we ons bevinden. De film houdt ons een keiharde spiegel voor hoe wij reageren op deze dreiging. En die manifesteert zich veel trager en onschuldiger, maar is niet minder apocalyptisch dan een aanstormende komeet. 

Hollywood sterren zijn ingevlogen voor de film: Meryl Streep speelt de opportunistische Amerikaanse presidente Orlean, Leonardo DiCaprio is de zenuwachtige en gemakkelijk te beïnvloeden dr. Randal Mindie, en Jennifer Lawence tekende voor de rol van PhD studente Kate Dibiasky.

De film begint als een smakelijke satire. De boodschap van de naderende komeet die het menselijk leven op aarder zal gaan uitroeien blijkt niet aan de man te brengen. Washington en de Amerikaanse presidente hebben urgentere zaken aan het hoofd: de midterms zijn er eerder - de kiezer gaat voor. Talkshows zijn even geïnteresseerd maar er zijn nou eenmaal smeuïger verhalen om aan de kijkers te presenteren. Als de harde waarheid binnen begint te komen verschijnt big tech op het toneel: Deze komeet kan goed gebruikt worden want ze bevat zeldzame metalen die nodig zijn voor onze electronische gadgets.

De eerste helft van de film heb ik genoten van de satire. Alsof ik kijk naar een 21e-eeuwse verfilming van Erasmus' Lof der zotheid. Bijtend, fel, maar ook onschuldig omdat het niet over mijn dagelijks leven gaat. Dat wordt anders in de tweede helft. Hoe gaat het aflopen ? Wat gaat er gebeuren met de good guys en wat gaat er gebeuren met de bad guys ? Hoe ga ik deze film lezen, wat gaat de boodschap worden ? Het verhaal is gemakkelijk door te vertalen naar onze klimaatcrisis. Er worden vragen opgeworpen over politieke mechanismen, over macht, geld, en technologie. Maar het gaat ook over ons eigen persoonlijke gedrag, onze eigen keuzes, de praktische en de morele. Over het laatste kwartier van de film kunnen we lang praten, verwacht ik. Want daar worden de nieren geproefd en het hart doorgrond.  Het gesprek blijft daardoor niet beperkt tot de noodzaak van slagvaardige regeringen en daadkrachtige leiders maar zal ook gaan over onze diepere laag: waar is mijn ziel op gericht ? En wat betekent dat voor wat ik "er aan doe" ?

The Mandalorian (Disney+)

Een Star Wars tv-serie: is dat een goed idee ? Ga naar The Mandalorian kijken en vorm je een oordeel. 

Eerst maar over het hoe en waarom van deze serie met binnenkort drie seizoenen. George Lucas was al in 2009 begonnen met het ontwikkelen van een Star Wars tv-serie. De kosten werden te hoog en Lucas verkocht de tv-serie in 2012 aan Disney. In 2018 werd John Favreau producer van de tv-serie. Eind 2019 verscheen het eerste seizoen, een jaar later het tweede. In 2022 wordt het derde seizoen verwacht.

                                                           Din Djarin (Pedro Pascal) en The Child

 In de tv-serie volgen we de avonturen van mandalorian Din Djarin, een premiejager, vijf jaren na de val van het Galactische keizerrijk in The return of the Jedi. Hij krijgt een bijzondere opdracht: het opsporen van The Child. Elke Star Wars liefhebben herkent onmiddellijk een wel heel bekende figuur uit eerdere films. Din Djarin komt in grote moeilijkheden wanneer hij The Child niet wil achterlaten bij de duistere opdrachtgever. Het begin van vermakelijke en spannende mandoloriaanse avonturen in seizoen 1.

Er is heel veel goed gedaan in deze serie. Het is goed ingepast in het Star Wars universum en het is dan ook interessant om al die lijntjes na te lopen: wie was wie ook al weer en in welke film kwamen we die tegen ? De visuals zijn oogstrelend: de landschappen, de ruimtevaartuigen, de prehistorische monsters, wat een genot om naar te kijken. En actie is er volop, het verhaal haast zich van gevecht naar belegering naar ontsnapping, het een nog spectaculairder dan de ander.

En toch gaat er iets mis. Al na een paar afleveringen had ik een sterke jeugdherinnering: dit lijkt op de bekende Flipper de dolfijn serie uit de jaren 60: In een half uur wordt een spannende gebeurtenis gepresenteerd, met steeds weer een happy end dankzij die slimme Flipper. The Mandalorian volgt het zelfde patroon: in 30-45 minuten raas je in een achtbaan van gebeurtenissen naar een happy end dankzij de stoere Din Djarin en af en toe de hulp van The Child. Er is geen ruimte voor het uitdiepen van de persoonlijkheden en die zijn dan ook heel voorspelbaar, op het cliché-matige af. Dat wordt nog verergerd doordat Din Djarin zoals dat een goede mandeloriaan betaamt nooit maar dan ook nooit zijn helm afzet. Daardoor zien we steeds een middeleeuws aandoende superman die kan vliegen en een vlammenwerper in zijn arm-harnas heeft, maar die geen spoor van emotie kan laten zien. Iets dat haast pijnlijk wordt als een mooie jonge weduwe verliefd op hem wordt.... Wat in de grote Star Wars films al een manco is wordt hier alleen maar erger: De persoonlijkheden komen niet echt tot leven maar blijven heel ééndimensionaal.

Nou, hoe erg is dat ? Ach, als ik alleen maar behoefte heb aan een uurtje spanning met een happy end dan is The Mandolorian het antwoord. Lekker onderuit zakken en gaan genieten dus.