Boek: En de aarde bracht voort - Gijsbert van den Brink

Dit is een spraakmakend en grensverleggend boek. In lange tijd is niet zo'n grondige studie verschenen over het bekende thema Christelijk geloof en evolutie, de subtitel van het boek. Er worden congressen en forumdiscussie georganiseerd, het is the talk of the town onder protestantse christenen van gereformeerde overtuiging.
Gijsbert van de Brink doet als eerste een poging om evolutietheorie - als wetenschappelijke theorie, niet als geloofsovertuiging - en christelijk geloof met elkaar te verzoenen. Hij is duidelijk over zijn uitgangspunt. Dat is de vraag: wat gebeurt er met de klassieke geloofsuitspraken over schepping, zondeval, en verlossing wanneer we aannemen dat de evolutietheorie waar is ?

Dat doet hij op een grondige en eerlijke manier: nauwgezet behandelt hij de standpunten van voor- en tegenstanders en weegt de argumenten. Tot slot geeft hij dan zijn eigen mening, niet om daar discussies mee te beslechten, maar om klare wijn te schenken over zijn positie.
De discussie wordt nogal eens versimpeld tot clichés: Wie gelooft er nu dat de mens van de apen afstamt ?" of "Geloven dat de aarde in zes dagen geschapen is is achterhaald". Van den Brink doet recht aan de materie en stelt geduldig de belangrijke detailvragen vast. Hij onderscheidt drie belangrijke thema's, elk met eigen vragen:

Voortgaande of progressieve schepping. Het leven op aarde is gedurende vele miljoenen jaren ontstaan. Dit leidt tot de volgende vragen:

• Hoe lezen we de bijbelteksten die wijzen op een recente schepping in zes dagen ?
• Hoe zit het met het evolutionaire kwaad als er gedurende miljoenen jaren al lijden en dood waren ?

Gemeenschappelijke afstamming. Alle levensvormen zijn ontstaan uit één en dezelfde bron. Dit brengt de volgende vragen met zich mee:

• Hoe uniek is de mens, wanneer hij afstamt van de dieren ?
• Hebben Adam en Eva echt bestaan, en zo niet: hoe zit het dan met de (erf)zonde ?

Natuurlijke selectie door toevallige mutaties. Dit brengt ons bij de volgende vragen:

• Kunnen we nog van de voorzienigheid Gods spreken als er sprake is van natuurlijke selectie ?
• En is er dan nog wel sprake van moraliteit ?

Van den Brink heeft een ongelofelijke hoeveelheid bronnenmateriaal verwerkt. Elke vraag wordt zorgvuldig besproken, en de  diverse standpunten worden weergegeven. Het geeft de lezer een goed beeld van het wetenschappelijke debat.  Ook wordt het duidelijk dat wetenschappelijk inzicht nooit objectief is, maar ontstaat en groeit in een gemeenschap van experts met overtuigingen die dieper liggen dan rationele argumenten.Het gewicht dat iemand aan de verschillende argumenten toekent wordt  mede bepaald door die dieper liggende overtuigingen.

Daarmee kom ik bij mijn eigen bevindingen: wat heeft het lezen van dit boek me gebracht ?

Ik heb hier eerder over geschreven, zie hier. Ik sta in hetzelfde kamp als Gijsbert van den Brink, en ik heb grote bewondering voor dit knappe en eerlijke boek.

Toch kreeg ik gaandeweg het lezen een onbehaaglijk gevoel. Dat heeft denk ik te maken met de wijze waarop het boek geschreven is: het is door en door "wetenschappelijk". Door het gekozen uitgangspunt: "Wat als de evolutietheorie waar is?" is de toonzetting bepaald: die van een wetenschappelijk debat, op basis van argumenten gevoerd.

Maar geloofstaal, en ook de taal van de daarmee samenhangende dogma's, is van een andere hoedanigheid. Geloofstaal is soms ook suggestief, verwijzend, en heeft besef van verwondering en mysterie, van dingen die je wel kunt duiden maar niet kunt beschrijven. Ik heb dus regelmatig gedacht: Wil ik het allemaal zo uitgebeend hebben ? En overtuigt het dan wel echt ?

De tijd zal het leren. Voorlopig zullen er nog vele avonden over Evolutie en Geloof worden belegd en dat is goed bestede tijd. Te vaak raken met name jonge mensen hun geloof kwijt door de verouderde opvatting dat wetenschap bron van objectieve kennis is en in tegenspraak is met geloof in God en bijbel.

Ik zing nog steeds met volle overtuiging en uit volle borst psalm 19, en ben daarnaast van mening dat ik dat wonder met de evolutietheorie enigszins kan begrijpen.