Film: The Mill and the Cross - 2011

Dit is de wonderlijkste film die ik ooit gezien heb. Eigenlijk wilden GJ en ik een andere film gaan kijken. Toen dat niet lukte, besloten we deze film te nemen, en belandden we in een waar visueel experiment. Ik vind de film fascinerend, een kijkfestijn. Maar wees gewaarschuwd: het verhaal zit 'm in de beelden, en niet in wat er gezegd wordt. Er wordt nauwelijks gesproken in deze film, en niet iedereen vindt dat prettig.
De film roept herinneringen in me op aan Stalker van Andrej Tarkovsky: langzame shots, prachtige close-ups, een slow motion film, om slechts enkele dingen te noemen over die briljante film.

Rutger Hauer als schilder Pieter Bruegel

In The Mill and the Cross wordt het bekende schilderij De Kruisdraging van Pieter Bruegel de Oude tot leven gewekt door de Poolse cineast Lech Majewski.
Het is een volgepakt schilderij. Pieter Bruegel was geïnspireerd door Jeroen Bosch. Vaak koos hij  het boerenleven op het platteland van Brabant en Vlaanderen als inspiratiebron. Op het schilderij zien we dat allemaal terug. Een markant onderdeel is de puntige rots met bovenop een molen. De kruisdragende Jezus wordt omringd door de menigte, die haast in feeststemming lijkt te zijn vanwege het wachtende vermaak: in de Middeleeuwen waren executies publieke evenementen.

De film lijkt een dromerige meditatie van de cineast over het schilderij. Daarbij gebruikt hij ingenieuze 2D en 3D hulpmiddelen en creëert er wonderbaarlijke effecten mee: de achtergrond van het beeld is schilderij, op de voorgrond staan acteurs. In de verte bewegen geschilderde ruiters te paard, dichtbij is er een straatbeeld met spelende kinderen. Het schilderij gaat daardoor  leven, en de werkelijkheid wordt schilderij, wat een vondst.

Naast de meditatieve flow van de film valt er ook veel te genieten van de prachtige beelden van het alledaagse leven. Er is alle moeite gedaan om het tijdsbeeld van toen in alle details tot leven te wekken, en wat mij betreft is dat zeer geslaagd. Het leven in de huizen, slapen en ontwaken, eten, werken, kinderen, de repressie van Spaanse soldaten die moordend en plunderend rondtrekken, het blijft boeien. En het blijft "schilderachtig", alsof delen van he schilderij weer tot leven komen, maar toch ook schilderij blijven. De wijze van filmen draagt daar aan bij: rustige "waarnemende" shots, en weinig of geen dialoog.

"Kruisdraging" van Pieter Bruegel de Oude (1564)

Twee verhaalijnen worden wel "verwoord":
Pieter Bruegel vertelt over het hoe en waarom van zijn schilderij, en Maria vertelt over haar zoon die gekruisigd wordt. Beide verhaallijnen vind ik niet zo interessant.
Wat me wel boeit is de molen op de rots. In de film zegt Bruegel dat de molenaar als God is: vanaf grote hoogte kijkt hij neer op het gedoe beneden. Al aan het begin van de film zien we het molenaarsechtpaar ontwaken en hun ochtendritueel uitvoeren. Hij gaat eten, zij begint te rommelen met potten en emmers. Ze bevinden zich in een gigantische grot, en slapen naast het mechaniek van de molen: immense tandwielen en assen. De molenaar zet het in werking, een imposant gebeuren. Hij stuurt de knecht naar boven en die beklimt een immense trap in het gewelf. Boven en buiten gekomen staat hij op de omloop van de molen. Later zal de molenaar, steeds in een wit  engelachtig gewaad, regelmatig de mensenmassa observeren. Er zijn prachtige beelden van de rots en de molen, zowel van onder- als van bovenaf. Het blijft fascineren: wat betekent die molen voor het mensengewriemel beneden ?