Eet je beter

Dese week las ik een interessante kop over een mogelijke revolutie in de geneeskunde. Het bleek een verwijzing naar een artikel in de Volkskrant over een revolutie in de geneeskunde. Daarover werd afgelopen zondag 3 maart een artikel gepubliceerd in Nature Biotechnology. In het artikel werd bekend gemaakt dat er een belangrijke stap was gezet bij het opstellen van  de biochemische routekaart. Voor de geïnteresseerden in een goede samenvatting van het Nature biotechnology artikel: Hier wordt het allemaal helder uiteengezet.

Als ik het goed begrijp komt het hier op neer dat een internationale groep van systeembiologen bij elkaar is gaan zitten om de bestaande inzichten in de werking van het menselijk metabolisme beter met elkaar in verband te brengen. Metabolisme gaat over de duizenden chemische reacties die zich afspelen tijdens de menselijke stofwisselingsprocessen. We weten inmiddels dat dit uiterst verfijnde processen zijn die zich afspelen op het niveau van de menselijke cel. DNA en enzymen spelen er een essentiële rol in.
Vanaf de jaren '90 is door de bio-informatici geprobeerd om de biochemische routekaart te modelleren en met behulp van de steeds krachtiger wordende computers door te rekenen, zie de wiki over Metabolic Network Modelling. Het in kaart brengen van het menselijk genoom betekende een belangrijke steun in de rug voor het onderzoek. Een eerste poging van onderzoekers van de Universiteit van Californië leidde tot het model Recon 1. Dat model is recentelijk aanzienlijk uitgebreid door het hierboven gemelde internationale onderzoek en het heeft geleid tot een nauwkeuriger en utigebreider model Recon 2.

Recon 2 beschrijf ruim 7000 stofwisselingsprocessen, zo'n 90 % van het totaal. De Nederlandse VU-hoogleraar systeembiologie Hans Westerhoff heeft meegewerkt aan het onderzoek. Hij heeft de afgelopen week uitgelegd wat het onderzoek betekent voor de geneeskunde:

• de stofwisselingskaart + genoomkaart geven nog meer inzicht voor welke ziekten iemand aanleg heeft
• de behandeling van ziekten kan veel nauwkeuriger en vroegtijdiger plaatsvinden
• soms kan voedsel de rol van medicijnen overnemen
• de groei van tumoren kan veel beter worden bestudeerd
• diëten en behandelschema's kunnen worden gemodelleerd en doorgerekend voordat ze worden toegepast

De systeembiologen vergelijken het Recon 2 model met Google maps: in één geïntegreerde omgeving kun je het grote overzicht èn de details beschouwen en analyseren, en dat geeft veel nieuwe mogelijkheden voor verder onderzoek.

Tot zover de zegeningen en de beloften die ons te wachten staan.
Natuurlijk zijn er ook deskundigen die de verwachtingen temperen. In de Trouw van 6 maart komen enkele collega's van Hans Westerhoff aan het woord. Ze geven aan dat het nog wel even gaat duren:  Eet je beter: over tien jaar misschien, of twintig, of vijftig, zo vat journalist Wybo Algra de reacties samen. Mede-onderzoeker Hans van Beek geeft aan dat er nog veel werk verzet moet worden om goed verbanden te kunnen leggen tussen DNA-patronen en stofwisselingprocessen. 
Vroeg of laat zal de biochemische routekaart ongetwijfeld worden gebruikt in geneeskundige adviezen en behandelingen.

De vraag rijst hoe gelukkig we er van gaan worden. Als het gaat om de klassieke geneeskundige behandeling van iemand die ziek is of gezondheidsklachten heeft, en medicijnen of een therapie wil, zal de biochemische routekaart alleen maar waarde toevoegen aan het medisch instrumentarium van de geneeskundigen.
Over de voordelen van medische voorspellingen m.b.v. de routekaart ben ik gereserveerder. Deze discussie is niet nieuw. Nu al zijn door de vorderingen in het erfelijkheidsonderzoek voorspellingen mogelijk over iemands gezondheid op langere termijn. De biochemische routekaart zal deze ontwikkeling verder versterken.
Dat brengt ook lastige vragen met zich mee:

• In hoeverre wordt onze gezondheid bepaald door onze genen en onze biochemische routekaart ? Welke verantwoordelijkheid hebben we voor een gezonde manier van leven ?
• Heb ik werkelijk meer levenskwaliteit wanneer ik weet dat ik over twintig jaar een verhoogde kans op ziekte X heb ? Of maakt onwetendheid gelukkiger ?
• Wat als ik weiger om geneeskundige voorspellingen te willen horen ? Wordt dat geaccepteerd door artsen, of door de samenleving ?
• Hoe ver gaan we met het samen dragen van de kosten voor de medische zorg ? Wanneer iemand over tien jaren ernstig ziek kan worden, gaat een zorgverzekeraar dan een andere dure behandeling, die nu nodig is,  nog vergoeden ?
• Of moeten de mensen met  verwachte medische problemen over X jaren extra premie gaan betalen?

Twee hoofdvragen komen steeds terug: Maakt weten gelukkig ? en Blijven we elkanders lasten helpen dragen ? Dat zijn allereerst heel persoonlijke keuzes, maar ook zullen we er als samenleving antwoorden op moeten geven.