Marginaal en Missionair

Afgelopen zaterdag heb ik een nuttige en prettige reis naar Amersfoort gemaakt. De IZB organiseerde een studiedag over het boek Marginaal en Missionair van Wim Dekker, die zelf aanwezig was om vragen te beantwoorden. In combinatie met de frisse manier waarop Tijs van den Brink de discussie leidde, was het een aangename dag.

Het boek heeft me verrast. In het eerste hoofdstuk analyseert Wim Dekker de krimp van de kerk vanuit het gezichtspunt van het oordeel. Dat resoneerde niet zo bij mij. Ik heb bijvoorbeeld moeite met het standpunt dat God ons oordeelt door natuurrampen, zoals wel gezegd werd na de tsunami van Kerst 2004. Dàt God oordeelt is zeker, maar om dat eventjes in de actualiteit aan te wijzen.... we zijn maar zo geen profeet. 

Terug naar het boek: de overige hoofdstukken heb ik geboeid gelezen, en ik ben onder de indruk van de breedte van de onderwerpen die Wim Dekker behandelt, en het inzicht en de nunace waarmee hij die behandelt. Ik vind het een doe-boek, waar je allerlei onderwerpen uit kunt halen en die verder kunt gaan uitwerken in je eigen situatie.

Hoe verliep de studiedag: Het boek werd besproken in een drietal rondes. Elke ronde werd steeds ingeleid door één of twee theologen die gevraagd waren om hun mening te geven over het aan de orde zijnde thema.

In de eerste ronde was het thema het oordeel, zoals al vermeld werkt Wim Dekker dit in het eerste hoofdstuk uit.

Ds. Bert Karel Foppen uit Katwijk ging in op de door Dekker genoemde woorden van Bonhoeffer: de roeping van de Kerk is om te bidden, te wachten op God, en het goede te doen voor de mensen. Ds. Foppen vroeg zich af of dit niet te weinig was: we moeten ons bekeren ! Orthodoxe gemeenten moeten niet zielig doen, maar zielig zijn, arm van geest.

Ds. Kees van Ekris uit Breukelen vond het boek een knappe duiding van de neergang van de kerk. Hij had wel moeite met de atmosfeer en de noties omtrent het oordeel van God (Godsverduistering) die mogelijk tot  resignatie kon leiden en noemde als contrast "geestelijke vechtlust". In de Talmud wordt Noach's zwijgen temidden van zijn volksgenoten bekritiseerd. Hij had ook voor zijn tijdgenoten bij God in de bres kunnen springen, ook al was het oordeel al aangekondigd. Kunnen we de secularisatie "stukbidden"?

In de tweede ronde stond de marginalisering centraal zoals die in b.v. Vinex wijken of op het platteland wordt meegemaakt.

Ds. Klaas-Willem de Jong, predikant in de wijkgemeente Leidsche Rijn-Oost, ging hier als eerste op in. Hij zei dat zijn kleine Vinex-gemeente, kijkend naar zichzelf, eerder zou spreken van genade dan van oordeel. We mogen er nog zijn, hoe wonderlijk! Het idee van volkskerk-zijn kun je echter beter loslaten in die context. Hij stelde een aantal praktische vragen: Hebben we niet meer predikanten-tentenmakers nodig ? En kunnen we eens gaan nadenken over de ouderling als voorganger ?

Ds. Dirk Griffioen, predikant in Vrouwenpolder, onderscheidde drie soorten krimp: de "echte" kerkverlaters, de overstappers naar evangelische groepen, en de bezwaarden die overstappen naar orthodoxere kerkverbanden, of voor zichzelf beginnen.  Hij stond kritisch tegenover kerkplantingen: vaak worden die geleid door Einzelgänger, kerkelijke ZZP-ers.

In de derde ronde stond de kerkdienst centraal, met daarin de preek en de bediening van de sacramenten.

Als inleider was Diederik Wienen uitgenodigd, Rooms-katholiek theoloog (uit een bevindelijk hervormd nest) en werkzaam op het Bureau van de Nederlandse bisschoppenconferentie.

Hij vindt het boek teveel naar binnen gericht en mist het gesprek met de wereld buiten. De aandacht voor de preek waardeert hij positief. In 2008 heeft de Bisschoppensynode zich diepgaand bezig gehouden met het Woord van God in leven en zending van de Kerk. Hij vertelt hoe herkenbaar de krimp is: "De kerk smelt weg als een sneeuwpop in mei", en bij het benaderen van jongeren is de Kerk sprakeloos.

Uit de vragen van de bezoekers blijkt veel instemming en herkenning, maar ook zijn er kritische vragen. Laat Wim Dekker de missionaire werkers in het veld niet in de steek ? Het wordt door een aantal van hen wel zo ervaren. "Is de missionaire actie niet teveel een vlucht naar voren, is het geen tijd voor bezinning?" vraagt Wim Dekker zich af. Evangelisten en predikanten die zich inzetten voor missionair elan binnen de gemeente ervaren dit als "het verkeerde signaal op het verkeerde moment."

Ook in de discussie blijkt Wim Dekker een wijs man te zijn met genuanceerde standpunten. Steeds weer probeert hij te verbinden, maar niet ten koste van zijn mening over "marginaal en missionair".