Film: Anonyma

Gisteravond Anonyma meegepakt uit de bieb, stond nog op mijn lijstje.  Ik heb 'm meteen maar gekeken, met een korte break om naar de toespraak van president Mubarak te kijken. Anonyma krijgt vier van de vijf sterren van mij, ik vind het een intrigerende, mooie film.
 

Het verhaal speelt in april 1945 in Berlijn. De Russen zijn bezig de stad te veroveren. De burgerbevolking is niet veilig: op grote schaal wordt er geplunderd, gemoord, en verkracht. We volgen de avonturen van één van die Berlijnse vrouwen. Ze heeft haar ervaringen te boek gesteld en in 1959 gepubliceerd als "Anonyma".
 

Anonyma wordt ook slachtoffer van brute verkrachtingen - terughoudend verfilmd, compliment. Ze besluit  dat ze zo niet verder wil. Ze zoekt de Russische commandant op en vraagt om hulp. In eerste instantie krijgt ze nul op het rekest. Hij wimpelt haar af, zijn mannen zijn gezond en wat zeurt ze over  "die paar minuten" ? Toch heeft haar optreden indruk gemaakt want niet lang daarna neemt hij haar toch in bescherming.
 

Dat is het begin van een wonderlijke ontwikkeling. Anonyma geniet bescherming, maar dient wel haar gunsten te verlenen aan de majoor. Hij is een ontwikkelde Rus, een heer, en Anonyma merkt op dat de Russen een "gebildete Frau" wel kunnen waarderen. Het groepje vrouwen dat het huis met Anonyma deelt, deelt ook in dezelfde rechten en plichten: bescherming en eten en drinken in ruil voor sex.
Gaandeweg leren Anonyma en de majoor elkaar beter kennen. Anonyma hoort van de gruweldaden die de Duitsers in Rusland hebben bedreven en dat botst hevig met haar vaderlandsliefde.
De vrouwen weten in alle misère een overlevingsstrategie te ontwikkelen. Er zit een humoristische scene in de film waarin ze hun "Russische cavaliers" bespotten als fantasieloze minnaars.
Gaandeweg worden de verhoudingen tussen vrouwen en soldaten vriendschappelijker, met als hoogtepunt het feestelijke drankgelag als Berlijn zich overgegeven heeft.
 

Het is allemaal heel dubbel en dat wordt  overtuigend gespeeld door Nina Hoss ( Anonyma). De band tussen de majoor en haar wordt intiemer. Door zijn pogingen haar te beschermen tegen de  soldaten komt zijn loyaliteit in het geding. Dat leidt tot zijn overplaatsing, juist op het moment dat Gerd, de echtgenoot van Anonyma, terugkeert. Het eind van de film laat overtuigend zien in welke onmogelijke relationele posities mannen en vrouwen terechtkwamen nadat ze elkaar weer terugvonden.

Ik vind "Anonyma" geslaagd: sterke karakters, humor en trauma, loyaliteit en (on)trouw, er zit veel in deze film. Wat ik minder geslaagd vind is de combinatie van de onderkoelde, haast ijskoude uitstraling van Anonyma en het melodrama van de verhouding tussen haar en de majoor: dat wringt. De film was sterker geweest als voor één van beide benaderingen gekozen was. Nu blijft veel in de verhouding tussen Anonyma en de majoor onduidelijk en krijgt het melodrama weinig overtuigingskracht.