Leer de bijbel uit je hoofd

 Ik ga iets heel onmodieus zeggen, geheel tegen alle trends in: Wees slim en investeer tijd en energie in het van buiten leren van bijbelverzen of bijbelgedeeltes.

Want wat levert je dat op: een krachtiger geloof, een diepere gerichtheid op God, en een sterkere spirituele identiteit. Kortom: je wordt er een completer mens van en dat maakt gelukkig. En ga nou niet zeuren over "wat een egocentrische argumenten" want God heeft ons geluk op het oog, altijd al, en tot het einde der tijden. 

 

Ik heb al lange tijd ervaring met bijbelmemorisatie. Als student in Groningen was ik enkele jaren lid van de Navigators. Hun huisregels waren toen anders dan nu, denk ik: we werden geacht bijbelverzen te memoriseren. Daarvoor hadden ze bijbelverzen op kleine kaartjes laten drukken, vijf series A t/m E van elk twaalf verzen. Het begin van mijn bijbelmemorisatie ! Ik heb de gewoonte voortgezet en steeds verzen toegevoegd. Inmiddels heb ik de P-serie bijna gevuld. Natuurlijk doet de methode er niet toe, de echte uitdaging is de discipline. Ik heb jaren gehad dat ik er nauwelijks iets aan deed. Maar steeds pakte ik het weer op omdat ik dan opnieuw ontdekte hoeveel het voor me betekende om de woorden van God in mijn hoofd en hart te hebben.

Waarom kom ik op dit moment met dit ongewone voorstel ? Twee aanleidingen:

De eerste was de tweede gebedsronde tijdens de Nacht van Gebed op vrijdag 17 juni. Een dorpsgenoot hield een vurig pleidooi om "op het woord Gods te gaan staan". Hij deed dat heel krachtig en welsprekend in de tale Kanaäns,verwoord in Veluws dialect, heel bijzonder. Het kwam bij me binnen, mag ik wel zeggen. "Op het woord van God gaan staan" is een weloverwogen stap om Gods Woord aan te nemen, te vertrouwen, en er je bestaan op te gronden. Het helpt dan enorm wanneer je de woorden van God gememoriseerd hebt.

De tweede aanleiding was mijn lezing van het interview met psychiater Jim van Os , directeur bij het UMC Utrecht, in de Trouw van 24 juni. Dat gaat niet over de bijbel of over God, maar over wat hij noemt "de grootste ontdekking van zijn vakgebied in deze eeuw": de ruimte die er aan het ontstaan is voor de diepe vragen: Hoe kan ik mijn leven zinvol leiden en waar gaat het naar toe ?

 In een prachtige uitleg van het allesbepalende belang van relaties zegt hij: "De kwaliteit van onze relaties is het fundament van ons leven. Dat mensen geen of weinig verbintenis met anderen ervaren is volgens mij een crisis, misschien wel de echte crisis van deze tijd. Gebrek aan vertrouwen en zingeving zijn daar een gevolg van." Jim van Os roept ons op de spirituele dimensie van het mens-zijn weer serieus te nemen. Daar kan ik van harte mee instemmen en natuurlijk denk ik dan meteen aan de weg die iedereen kan gaan: wandelen met God en deel uitmaken van een christelijke gemeenschap. Diepe spirituele relaties, een zinvol bestaan, en een feestelijke toekomst. Wat heb je nog meer nodig voor het goede leven ?

Moestuin juni 2022

Mijn vorige verhaal over de moestuin is van februari 2016. Tijd om weer wat anekdotes en tips te delen. Bijna elk jaar probeer ik iets nieuws. Soms bevalt het me en ga ik er mee door, soms wordt het niet wat. 

Zo heb ik enkele jaren geleden asperges gekregen en een rijtje gepoot. De meesten hebben het niet gered maar drie planten zijn goed aangeslagen. Ik maak geen dijkjes en heb dus ook geen witte asperges, maar groene: ze groeien lekker boven de grond uit en als ze 15-20 cm. lang zijn snij ik ze af en maken we er aspergesoep van. Dat tijdig afsnijden moesten we wel door schade en schande ontdekken. Ik liet de asperges eerst te lang worden  - meer opbrengst vond ik. Maar dan worden ze veel draderiger. Als je ze jong oogst heb je van draden geen last en geniet je dus volop van je aspergesoep ! 

Zoals hierboven is te zien heb ik in hetzelfde vak ook uien geplant. Dit vak staat het dichts bij de walnotenboom waardoor het er gauw droog is: de boom onttrekt veel vocht aan de bodem. Ik geef de asperges en de uien dus regelmatig een paar gieters water uit de wetering voor ons huis.

Dan de tuinbonen. Pure nostalgie om die te verbouwen: het roept kleurrijke herinneringen op aan mijn kinderjaren: aan keukentafels vol met die grote peulen met de zachte kussentjes er binnenin, die wij dan moesten doppen. Om een goede oogst te krijgen is het onvermijdelijk om de luis bestrijden. Dit jaar heb ik voor het eerst rijtjes dille tussen de tuinbonen gezaaid. Dat zou de luizen weg moeten houden maar ik bespeur daar weinig van: de tuinbonen zitten weer vol luizen en ik neem dus weer mijn toevlucht tot ODC: oma's dirty cocktail. Een beproefd huis-tuin- en keuken middel bestaande uit 20 ml vloeibare groene zeep, 20 ml spiritus, en 1 liter water. Een paar keer spuiten en de luis is gedecimeerd.

Dan tot slot de kas. Vorig jaar ben ik begonnen met hydrocultuur. Dat doe ik heel simpel: met een waterbak en een drijver van piepschuim. Daarin maak ik gaten waar ik dan potjes boven zet. Vorig jaar bleek basilicum het zo geweldig goed te doen. Ik heb er heerlijke groene pesto van gemaakt. Dit jaar probeer ik het met andere bladrijke kruiden zoals selderij en peterselie. Basilicum is ook van de partij: zowel groene als rode. En als klap op de vuurpijl heb ik ook een komkommerplant in de waterbak gezet. Die is druk bezig om een fors wortelstelsel te ontwikkelen, het is heel aardig om dat in de waterbak te zien groeien. Het bemesten doe ik met vloeibare pokon. Vorig jaar heb ik het water nog belucht met een aquarium-blazer maar dat laat ik nu achterwege.

Moet ik daar over praten dan ?

"Wat een slappe dooddoener" dacht ik toen ik de titel van dit boek zag: Saving us - A climate scientist's case for hope and healing in a divided world. Daarna las ik de aanbevelingen op de achterkant: gezaghebbende recensenten zijn unaniem in hun waardering. En als ik tot slot de TED-talk bekijk waarmee ze in november 2018 wereldwijde bekendheid krijgt, ben ik ook om: Ik ga haar boek lezen.

En daar heb ik geen tel spijt van gehad. Dit boek gaat niet zozeer over wat er allemaal gebeurt met het klimaat, maar over hoe mensen op die boodschap reageren. Natuurlijk maakt Katherine Hayhoe duidelijk dat we door ons eigen gedrag het klimaat wereldwijd aan het ontwrichten zijn. Dat het daarom  urgent is om onze levensstijl aan te passen. Maar wat ze vooral vertelt is hoe mensen reageren op deze boodschap, waarom ze er niet van willen weten en de klimaatscrisis ontkennen. Ze maak daarbij gebruik van solide inzichten uit de psychologie en de sociale wetenschappen, bijvoorbeeld over  the fear factor en the guilt complex. Mensen die de klimaatcrisis ontkennen moet je niet in een hoek willen drukken met feiten over hoe erg het is (hoe waar die feiten ook zijn), of ze een schuldgevoel aan willen praten (in de hoop dat ze dan in beweging komen).

Wat werkt dan wel ? Katherine Hayhoe vertelt hoe ze met vallen en opstaan ontdekt wat wel en wat niet werkt. In de poster hieronder zijn haar inzichten samengevat:

1. Begin niet met feiten maar met dieperligende waarden
2. Vertel waarom de klimaatcrisis jou bezig houdt en ga op zoek naar wat jullie gemeenschappelijk hebben (werk, woonplaats, hobbies, gezinsleven)
3. Breng pas daarna kan de boodschap over de klimaatscrisis, kort samengevat in:
• de klimaatcrisis bestaat echt
• de klimaatcrisis brengt ons allemaal in de problemen
• maar jij en ik kunnen lokaal van alles aan doen en dat gebeurt ook al gelukkig

Katherine Hayhoe combineert idealisme met nuchterheid. Ze vertelt dat ze elk jaar probeert haar levensstijl een tikkeltje aan te passen zodat haar ecologische voetafdruk vermindert. Maar ze is er duidelijk over dat alles wat we als goedwillende burgers / consumenten doen niet voldoende is om de klimaatcrisis op te lossen. De grote klappers komen echt van belangrijke besluiten door overheden en het bedrijfsleven: besluiten met nationale en het liefst internationale impact.

Abdij Tongerlo na 3 jaren

Drie jaren ben ik niet in abdij Tongerlo geweest. De corona pandemie heeft ons leven op slot gezet en dat gold ook voor de paters. Ik heb mijn voorjaars- en najaarsretraites gemist. Ik probeer mijn reisgenoot duidelijk te maken wat dat gemis dan is maar dat valt niet mee. Waar ik me scherp bewust van ben is dat ik me de eerste paar jaar een toeschouwer voelde. Ik zat er bij, zong mee met de psalmengebeden, maar het was niet van mezelf. Eén ding is waarschijnlijk doorslaggevend geweest: ik bleef terugkomen en meedoen tot dat gevoel van toeschouwer zijn vervaagde. Daar kwam niet meteen een bewuste ervaring voor terug van "erbij horen". Dat was nog weer een paar jaar later toen ik me realiseerde dat ik speler was geworden.

De speeltafel van het Klais orgel in de abdijkerk

Ook het "speler zijn" is geen sterk gevoel of overtuiging. Het heeft iets te maken met deel uitmaken van iets dat groter is dan je eigen ik. Met name het dagelijkse ritme van de gebedsdiensten doet me veel. Elke dag opnieuw het morgengebed, de vespers, en dan tot slot het korte avondgebed, met steeds weer de psalmenteksten die we zingen, de gebeden en de bijbelteksten, de buiging bij het Eer aan de Vader, eer aan de Zoon, eer aan de Heilige Geest. Het draagt me, het is fundamenteel en zo betrouwbaar, daar kun je God ontmoeten.

Maar wat is er van over na drie jaren pandemie ? Wat heeft die periode met de paters gedaan, en met de zusters die voor het gastenhuis zorgen ? Het blijkt wonderwel goed met ze te gaan. De zusters heten ons van harte welkom en laten ons de nieuwe gastenkamers zien. WC en douche op je eigen kamer en overal wifi, wat een luxe vergeleken met de oude kamers in het poortgebouw. En als ik 's middags ga orgelspelen in de abdijkerk komt pater Ivo me met een brede grijns begroeten.

's Avonds doe ik voor het eerst mee met de completen, het avondgebed. Dat doen ze nog maar enkele jaren en dit is de goede gelegenheid om er mee kennis te maken. Het wordt niet gevierd in het koor van de kerk, maar in het slot, het leefgedeelte van de paters. Ik heb er van genoten: Samen met de deelnemende gasten vormen de paters een grote kring bij een Christusbeeld en daar zingen we dan onze psalmen en gebeden.

Ik heb weer uren op het grote Klais orgel gespeeld. Voor de liefhebbers een filmpje van de abdijkerk.

Waterstof in de keuken ?

We gaan van het aardgas af ! We weten het allemaal: In 2050 komt er geen aardgas meer in onze huizen, zo heeft de regering besloten. De eerste wijken worden ontkoppeld en de ervaringen daarmee worden gedeeld. Het ziet er niet rooskleurig uit. De Volkskrant berichtte begin januari dat in de 27 proefwijken er na twee jaren nog maar een paar honderd huizen daadwerkelijk waren ontkoppeld. Er zijn genoeg verklaringen te geven: we zijn aan het uitproberen, we zijn aan het leren, we doen het zorgvuldig, er is veel overleg nodig, er is veel meer maatwerk dan we dachten. Alle begin is moeilijk.....

De regering heeft grote ambities om te verduurzamen. We moeten dat met zijn allen gaan doen en daarom heeft elke gemeente een duurzaamheidstaakstelling gekregen. Daar wordt in de gemeente Epe ook al enkele jaren aan gewerkt. In overeenstemming met afspraken in het Klimaatakkoord heeft elke gemeente 

• deelgenomen in het vaststellen van de Regionale Energie Strategie (RES) 
• en daarnaast eind 2021een Transitievisie Warmte opgesteld.

De gemeente Epe heeft de Transitievisie Energie en Warmte op haar website gepubliceerd. De Regionale Energie Strategie is te vinden op de website van de CleanTech Regio, waartoe Epe behoort. Een duidelijke samenvatting van de warmteplannen van de gemeente Epe inclusief de meerjarenplanning is hier te vinden.

Vorig jaar jaar oktober heeft de gemeente Epe een goed bezochte informatieavond gehouden in de Hezebrink in Emst. Er ontstond daar een interessant gesprek over de keus van de gemeente Epe om waterstof vooralsnog niet in de plannen mee te nemen. Vertegenwoordigers van het Eper bedrijf Georg Fisher NV wezen op de nieuwste ontwikkelingen rond de toepassing van waterstof in het bestaande gasleidingnetwerk en pleitten ervoor om die optie verder te onderzoeken. Er werden afspraken gemaakt voor een bedrijfsbezoek aan Georg Fisher NV (onderdeel van GF Piping Systems). Na uitstel door de coronapandemie heeft dat bedrijfsbezoek maandag 7 februari kunnen plaatsvinden.

Als technici, duurzaamheidsambtenaren en adviseurs, en een betrokken burger met elkaar gaan praten over de energietransitie komen ze tijd te kort. We hebben het gehad over de lokale plannen, de rol van de overheden, over individuele bijdragen van burgers, over systeemaanpassingen waarvoor een Rijksoverheid of zelfs een EU nodig is. De energietransitie is een heel ingewikkeld proces met eindeloos veel knoppen waar je aan draaien kunt, van welke kant je het ook bekijkt.

Natuurlijk hebben we het gehad over waterstof door het gasleidingnetwerk. GF Piping Systems is een expert als het gaat  om het veilig verbinden van (kunststof) leidingsystemen voor veilig transport van vloeistoffen en gassen. De gemeente Epe licht in de Transitievisie Warmte en Energie op blz.57-58 toe waarom waterstof op de korte en middellange termijn nog niet op grote schaal kan worden toegepast in de gebouwde omgeving. Een goed beargumenteerde visie, en dat betekent dat we vooralsnog niet op waterstof zullen gaan koken....

Maar let op: er is wel degelijk iets onderweg. Het internationale consortium North2 waarin onder meer de Gasunie, de Eemshaven, en Shell participeren, is bezig plannen te ontwikkelen voor de grootschalige productie, opslag, en transport van groene waterstof. Er zal een waterstofbackbone worden gebouwd dat de grote industriële centra van Nederland verbindt en ook aan de Duitse waterstofbackbone zal worden gekoppeld. Voor het Nederlandse deel zal de Gasunie zoveel mogelijk het bestaande gasleidingnetwerk gebruiken. In eerste instantie zal het groene waterstof door de industrie worden benut. Maar de mogelijkheden om het ook toe te passen in de gebouwde omgeving zullen voortdurend in het oog gehouden worden.

Terug naar de lokale energietransitie in Epe: Wat gaan we hier doen de komende jaren? Dat staat  beschreven in hoofdstuk 4 van de hierboven al genoemde Transitievisie Energie en Warmte. Dit is de samenvatting ervan, zie blz.60:

Hoofdstrategie

• Collectieve oplossingen genieten de voorkeur boven individuele oplossingen waar mogelijk om  extra kosten te voorkomen (o.a. door de vereiste verzwaring van het  elektriciteitsnet). Wat betreft collectieve oplossingen kent de gemeente Epe de volgende mogelijkheden:
• Inzetten op restwarmte en thermische energie uit afvalwater ten minste bij bedrijventerrein Kweekweg. Mogelijk kunnen delen van Epe Centrum, Kweekweg, Gildehoek en Vegtelarij hierbij aansluiten.
• Verder onderzoek doen naar de potentie en kansrijkheid van geothermie. Deze optie is wenselijk voor delen van Vaassen, ten minste rond de Woestijnweg, Krugerstraat Zuid en Noord. En eventueel in delen van de Vogelbuurt, Berkenoord 1 en Vaassen Centrum.
• Inzetten op thermische energie uit oppervlaktewater bij Vaassen, ten minste voor bedrijventerrein Eekterveld, Heggerenk, Oosterhof en eventueel in delen van Vaassen Centrum de Krugerstraat Noord. Er zal worden onderzocht of eventuele restwarmte van bedrijventerrein Eekterveld ook als bron kan dienen voor deze buurten.
• Voor de overige buurten in de gemeente Epe is de individuele oplossing het eindbeeld. Dit kom enerzijds door de afwezigheid van collectieve oplossingen in deze buurten, anderzijds door buurtkenmerken zoals een te lage woningdichtheid.
• Zet in op ‘no-regret’ maatregelen voor alle buurten in de gemeente Epe. Dit betreft het (na-) isoleren van gebouwen en overschakelen op een hybride-warmtepomp (als tussenstap). Daarmee worden snelle stappen gezet met het besparen van CO2 en in het terugdringen van de warmtevraag. Voor grootschalige woningbezitters, zoals Woonstichting Triada, betekent dit dat zij op natuurlijke onderhouds- en vervangingsmomenten kunnen investeren in hun bezit. Triada kan zo de startmotor zijn in de buurten waar naast veel collectief bezit ook geïnvesteerd moet worden in de particuliere sector.

Natuurlijk is iedereen, zeker de burger met een koopwoning, geïnteresseerd in het kostenplaatje. In het Klimaatakkoord is woonlastenneutraliteit als één van de uitgangspunten benoemd: de (investerings-)kosten voor het gasvrij maken van een woning moeten kunnen worden terugverdiend met de bespaarde energiekosten. Dit is geen eenvoudige opgave, zie bijvoorbeeld punt 4 over woonlastenneutraliteit in dit VNG rapport, of deze studie van het Planbureau voor de Leefomgeving.

Kamp van Koningsbrugge en de gouden cirkel

Wat hebben Kamp van Koningsbrugge en de gouden cirkel van Simon Sinek met elkaar te maken ? Het korte antwoord: Bij beiden gaat het om het realiseren van diepe motivaties en waarden: de why's in je leven, daarom doe ik dit, en niets of  niemand kan me daarvan weerhouden !

Voor wie zich afvraagt waar het allemaal over gaat: Kamp van Koningsbrugge is een tv-serie van AVROTROS waarin 15 vrijwilligers aan een acht dagen lange training bij het Korps Commandotroepen meedoen. Ze worden fysiek en mentaal tot het uiterste op de proef gesteld, om te laten zien dat ze "commando-waardig" zijn. 

Simon Sinek werd in 2009 bekend toen hij hij boek Start with why schreef. Hij introduceerde daarin de golden circle: een eenvoudig gereedschap om als bedrijf, organisatie, team, of als individu op zoek te gaan naar je diepste overtuiging en motivatie: Waarom doen we dit, waarom wil ik dit ? Sinek had door zijn marketingonderzoek vastgesteld dat veel bedrijven goed weten welke producten ze in de markt zetten, maar dat bedrijven met diep doorleefde motivaties en waarden het meest succesvol zijn en ook blijven.

Er horen drie vragen bij de gouden cirkel, zie hierboven, en je werkt vanuit het centrum van de cirkel naar buiten: Waarom doen we het, hoe doen we het, en welke dingen hebben we dan gemaakt of gerealiseerd ?

Ik ben Kamp van Koningsbrugge gaan kijken toen iemand er een enthousiast verhaal over vertelde: uitdagende oefeningen bij de commando's, grenzen verleggen, goeie coaching van jonge mensen. Hij had geen woord teveel gezegd: ik zit op het puntje van mijn stoel wanneer de volgende nog zwaardere oefening gedaan moet worden. Eten ho maar, slapen ho maar, en blaren als eieren onder je voeten. Wie houdt dat vol ?

Ik moest plotsklaps denken aan de why en de golden circle  van Simon Sinek. Alleen de kandidaten met een sterke innerlijke overtuiging gaan door, bijten zich door pijn, honger, en vermoeidheid heen. Ik zag ook hoe de begeleiders, ervaren commando's, hun coaching stijl meesterlijk aanpassen aan de situatie. De standaard is een keihard "doorgaan, je wilt dit toch, je hebt hiervoor toch gekozen ?" Maar als het nodig is krijg je een mentale ruggesteun, zakelijk, kort en duidelijk. Je ziet zo'n kandidaat dan opfleuren en weer door buffelen.

De begeleiders weten de why's van de kandidaten naar boven te krijgen en dat levert ijzersterke momenten op. Het laat zien hoe we kunnen hunkeren naar erkenning, of hoe we een vader of moeder willen eren met een buitengewone prestatie.  De kwelgeesten van onze why's kunnen zich ook manifesteren: het lukt niet want ik twijfel aan mezelf, zit mezelf in de weg, of ken me zelf nog onvoldoende. Die korte reflectiemomenten tussen de begeleiders en de deelnemers vind ik het meest waardevolle van Kamp van Koningsbrugge.

NB: Een tegengeluid is altijd welkom: In dit artikel wordt gehakt gemaakt van de gouden cirkel van Simon Sinek: niet bewezen semi-wetenschappelijk gepraat. Voor mij wordt het daar niet veel anders van: het lijkt me van belang om verbinding hebben met mijn diepere overtuigingen en waarden omdat ik daardoor mezelf beter begrijp en kan liefhebben.

Gratis geld voor iedereen

Gratis geld voor iedereen, hebt u het boek van Rutger Bregman uit 2015 nog voor de bril ? Ik vond het een inspirerend verhaal en het leek me een goed idee om de aanpak kleinschalig te gaan testen. Daarna ben ik het uit het oog verloren en langzaam maar zeker welgestelder geworden - zo gaan die dingen. 

Maar ik heb het het basisinkomen weer scherp op mijn radarscherm en dat komt door het lezen van het boek Thrive - Fundamentals for a new economy. Ik wil er verder niet zo veel over zeggen. Het bevat 24 opstellen van bevlogen scribenten die elk hun eigen alternatieve economie aanprijzen: lokale economie, boeddhistische economie, feministische economie, regeneratieve economie, waarde-georiënteerde economie, circulaire economie, sacrale economie, bio-regionale economie, het gaat maar door. Er zit veel gemeenschappelijks in al die betogen: over de schaduwkanten van de groeigebaseerde economie, de toenemende verschillen tussen rijk en arm, de uitputting van de natuurlijke hulpbronnen, en het verlies aan biodiversiteit. Maar radicale ideeën helpen weinig als er geen mogelijkheden zijn om ze te implementeren. Ik heb twee opstellen overgehouden waar ik wel geloof in heb omdat ik ze doordacht en praktisch toepasbaar vind:

• Doughnut Economics van Kate Raworth. Ik besprak haar boek al eerder
• Sustainable Money System van Sjef de Kuijper

Het opstel van Kate Raworth gaat vooral over wat er de afgelopen jaren gebeurde met haar doughnut visie op de economie. Er was wereldwijde belangstelling voor haar verhaal en men begon het ook overal toe te passen. Nu komt het interessante: die toepassing bleef niet steken bij internationale organisaties, of op nationaal niveau bij regeringen. Ook bestuurders van regio's, gemeentes, en steden begonnen de doughnut economie toe te passen in hun eigen lokale economische beleid. Overal ontstonden gemeenschappen en kennisgroepen die materialen ontwikkelden. Kate Raworth begon daarom een internet portal Doughnut Economics Action Lab waar alle kennis en hulpmiddelen worden gedeeld en gratis beschikbaar gesteld. Iedereen die aan de slag wil met doughnut economics kan hier zijn of haar hart ophalen. Ik denk dat dit een krachtige aanpak is, die goed schaalt van lokaal naar internationaal, en brede acceptatie geniet. 

Het tweede opstel dat me intrigeerde gaat over een voor mij nieuwe benadering van het vigerende geldsysteem. Dat laatste is gebaseerd op geldcreatie ex nihilo, op basis van schuld en schuldvereffening, door commerciële banken. De alternatieve benadering in het tweede opstel heeft de naam sustainable money system (SumSy) gekregen. De uitgangspunten ervan zijn totaal anders dan het ons vertrouwde geldsysteem:

• Geld komt in omloop als schuldenvrij basisinkomen voor iedereen of om zaken van algemeen gemeenschappelijk belang te realiseren, denk aan onderwijs, zorg, infrastructuur, of energie.
• Er wordt negatieve rente geheven op vermogen. Dit zorgt ervoor dat het geldsysteem in beweging blijft en het voorkomt het oppotten van grote vermogens.

Het hoe en waarom van deze keuzes en de gevolgen ervan worden helder uiteengezet in het artikel A sustainable money system van Stef Kuijpers. Hij is ook de schrijver van het tweede, hierboven genoemde opstel. In zijn geldsysteem speelt het basisinkomen een centrale rol. Dat brengt ons natuurlijk weer bij de discussie die in 2015 ook oplaaide: Hoe haalbaar is het om een universeel basisinkomen in te voeren ? Is het betaalbaar ? Schaalt het voldoende ? Zorgt het voor voldoende economische activiteit, of gaan mensen achterover leunen ? Levert het systeem voldoende geld op voor overheden om hun taken te vervullen ?

Rutger Bregman schreef er in 2017 weer een artikel over: Zo maken we het basisinkomen werkelijkheid. Hij distantieert zich van het universele basisinkomen en stelt twee veranderingen voor: 

• Inplaats van iedereen gratis geld te geven gaan we alleen diegenen die onder de armoedegrens leven een bedrag geven waardoor ze boven de armoedegrens uitkomen: dat heet negatieve inkomstenbelasting. Hij rekent "op de achterkant van de sigarendoos" voor dat het goed betaalbaar is.
  
• we noemen het geen basisinkomen meer want dat roept negatieve associaties op. Inkomen is waar je voor werkt. We gaan het basiszekerheid noemen.

Dit lijken me zinnige voorstellen. Maar of er daarmee voldoende over gezegd is vraag ik me af. Er is veel materiaal beschikbaar over het basisinkomen, zie bijvoorbeeld de nieuwspagina van de portal over het  basisinkomen. Deze laatste pagina laat duidelijk zien hoe het basisinkomen en de invoering ervan onderwerp van discussie en analyse zijn. Wat doen we er in de praktijk mee ? Nog niet veel: er is sprake van een verlammende kip-ei sitatie. De redenering is: we hebben eerst meer ervaring nodig voordat we het basisinkomen veilig kunnen uitrollen. Maar die ervaring verwerf je pas wanneer je het basisinkomen toepast. In dit artikel worden de implementatieproblemen duidelijk op een rijtje gezet.

Ave Maria

Je moet het maar durven: een boek schrijven over wat Maria voor protestanten kan betekenen terwijl je als hoogleraar aan de Theologische Universiteit in Apeldoorn met beide benen in de gereformeerde gezindte staat. Arnold Huijgen doet het met verve. Het resultaat is een uitdagend, goed doordacht, en evenwichtig geschreven pleidooi voor meer Maria bij protestanten.

 De corona pandemie heeft ook goede zaken meegebracht. Anton Huijgen vond in de eerste maanden van 2020 de tijd om aan de slag te gaan met een studie over Maria. Maar waarom schrijft een Christelijk Gereformeerde hoogleraar zo'n boek ?

Arnold Huijgen geeft er een aantal redenen voor:

• Er lijkt een hernieuwde belangstelling te zijn voor religiositeit, voor God, en soms loopt die weg langs Maria. Huijgen noemt de schrijvers Ilja Leonard Pfeijffer en Michel Houellebecq.
• De liturgische schoonheid van verspers en evensongs, waarin het Magnificat centraal staat, raakt de harten van velen.
• Protestanten en rooms-katholieken hebben elkaar meer dan nodig. De bezinning op Maria kan onnodige blokkades bij protestanten wegnemen.
• Maria heeft ons veel te zeggen in de discussie over gender, sekse, en rolpatronen.

Het boek is helder geschreven en heeft een mooie strucuur. In zes hoofdstukken worden allerlei zienswijzen op en aspecten van Maria behandeld. Die zijn geordend rond twee hoofdthema's: de moeder, en de vrouw, met elk drie hoofdstukken. Zo zijn er rond het thema de moeder de volgende hoofdstukken:

• Gods dienares
• Moeder van de Verlosser
• Moeder van de gelovigen

Elk hoofdstuk is een drieluik met de volgende delen:

• een exegetische studie van de bijbelteksten
• een behandeling van een stukje kerkgeschiedenis waarin van Maria een rol speelt
  
• een praktische toepassing / verkenning van eeen actueel thema.
  

Er komt veel aan bod in dit boek. De exegetische delen zijn grondige besprekingen van de bijbelse lijnen. Steeds weer pelt Arnold Huijgen Maria los uit ingesleten tradities en vooroordelen en plaatst haar in het verhaal van God met zijn volk: Maria is een door en door Joods meisje. Met een onvoorwaardelijk geloof vertrouwt ze op de boodschap die de engel Gabriël haar brengt: Je wordt de moeder van de Zoon van de Allerhoogste. Maria is geen bron van genade, dat is een misvatting. Maria toont ons hoe we Gods genade mogen ontvangen: gelovend, vertrouwend. Maria is "transparant tot op Gods genade".

Maria is ook "Moeder Gods". Dit is een pittig hoofdstuk waarin een ingewikkeld stuk dogmageschiedenis uit de vroege Kerk wordt behandeld. Het gaat over het gebruik van de titel theotokos, Moeder Gods, en wat er op het spel staat als we Maria zo aanspreken.

Natuurlijk ontbreekt een discussie over het verschil tussen "eren" en "aanbidden" niet. De protestantse huiver voor rooms-katholieke aanbidding van Maria is niet terecht: Ook rooms-katholieken aanbidden Maria niet en zo is het ook vastgelegd in de officiële kerkleer.

Veel interessante onderwerpen komen aan bod: de maagdelijke geboorte, de Maria-visie van de reformatoren, de betekenis en het gebruik van Maria iconen en beelden, en de volkse Maria devotie.

Sommige onderwerpen vind ik er wat bijgesleept: de betekenis van Maria voor de toekomst van Europa, en de discussie over gender en sekse bijvoorbeeld. Maar Anton Huijgen heeft zijn programma vanaf het begin duidelijk gemaakt: als systematisch theoloog wil hij ook verbinder zijn van exegese, dogmengeschiedenis, en de actuele discussies en thema's van nu. Hij wil zijn bezinning laten landen in onze eigen cultuur. Dat is een prijzenswaardige ambitie en die mag best de sporen dragen van "een eerste aanzet".

Wat gaan we nu anders doen ? Het boek bevat meerdere praktische voorstellen, bijvoorbeeld: 

• het vieren van Maria Boodschap op 25 maart in een liturgie met veel aandacht voor muziek
• het dagelijks zingen van het Magnificat
• het gepaste gebruik van iconen en beelden. 

Zou dat gaan gebeuren ? Er is inmiddels een studiedag over het boek geweest. Arnold Huijgen blikt er hier op terug, een zeer lezenswaardige toevoeging aan het boek. Vanuit de gereformeerde gezindte is er weinig constructief weerwoord geweest. Enkele scribenten hebben wel een afwijzende mening over het boek maar geven aan het niet gelezen te hebben. Dat schiet natuurlijk niet op.

Arnold Huijgen

Netflix: Don't look up (2021)

Gespot, op ramkoers met de aarde: Een komeet groter dan de dinodreuner Chicxulub die volgens de wetenschappers 66 miljoen jaar geleden driekwart van het aardse leven abrupt vernietigde. Twee astronomen proberen dit slechte nieuws te delen en krijgen te maken met ongeloof, struisvogelpolitiek, techno-optimisme, en hebzucht.

Dit lijkt een standaard onderwerp voor een spectaculaire maar ook voorspelbare rampenfilm. Maar dat is het niet.

 Don't look up is een film met een thema en met een boodschap. De dreigende botsing met een komeet is de metafoor voor de klimaatcrisis waarin we ons bevinden. De film houdt ons een keiharde spiegel voor hoe wij reageren op deze dreiging. En die manifesteert zich veel trager en onschuldiger, maar is niet minder apocalyptisch dan een aanstormende komeet. 

Hollywood sterren zijn ingevlogen voor de film: Meryl Streep speelt de opportunistische Amerikaanse presidente Orlean, Leonardo DiCaprio is de zenuwachtige en gemakkelijk te beïnvloeden dr. Randal Mindie, en Jennifer Lawence tekende voor de rol van PhD studente Kate Dibiasky.

De film begint als een smakelijke satire. De boodschap van de naderende komeet die het menselijk leven op aarder zal gaan uitroeien blijkt niet aan de man te brengen. Washington en de Amerikaanse presidente hebben urgentere zaken aan het hoofd: de midterms zijn er eerder - de kiezer gaat voor. Talkshows zijn even geïnteresseerd maar er zijn nou eenmaal smeuïger verhalen om aan de kijkers te presenteren. Als de harde waarheid binnen begint te komen verschijnt big tech op het toneel: Deze komeet kan goed gebruikt worden want ze bevat zeldzame metalen die nodig zijn voor onze electronische gadgets.

De eerste helft van de film heb ik genoten van de satire. Alsof ik kijk naar een 21e-eeuwse verfilming van Erasmus' Lof der zotheid. Bijtend, fel, maar ook onschuldig omdat het niet over mijn dagelijks leven gaat. Dat wordt anders in de tweede helft. Hoe gaat het aflopen ? Wat gaat er gebeuren met de good guys en wat gaat er gebeuren met de bad guys ? Hoe ga ik deze film lezen, wat gaat de boodschap worden ? Het verhaal is gemakkelijk door te vertalen naar onze klimaatcrisis. Er worden vragen opgeworpen over politieke mechanismen, over macht, geld, en technologie. Maar het gaat ook over ons eigen persoonlijke gedrag, onze eigen keuzes, de praktische en de morele. Over het laatste kwartier van de film kunnen we lang praten, verwacht ik. Want daar worden de nieren geproefd en het hart doorgrond.  Het gesprek blijft daardoor niet beperkt tot de noodzaak van slagvaardige regeringen en daadkrachtige leiders maar zal ook gaan over onze diepere laag: waar is mijn ziel op gericht ? En wat betekent dat voor wat ik "er aan doe" ?

The Mandalorian (Disney+)

Een Star Wars tv-serie: is dat een goed idee ? Ga naar The Mandalorian kijken en vorm je een oordeel. 

Eerst maar over het hoe en waarom van deze serie met binnenkort drie seizoenen. George Lucas was al in 2009 begonnen met het ontwikkelen van een Star Wars tv-serie. De kosten werden te hoog en Lucas verkocht de tv-serie in 2012 aan Disney. In 2018 werd John Favreau producer van de tv-serie. Eind 2019 verscheen het eerste seizoen, een jaar later het tweede. In 2022 wordt het derde seizoen verwacht.

                                                           Din Djarin (Pedro Pascal) en The Child

 In de tv-serie volgen we de avonturen van mandalorian Din Djarin, een premiejager, vijf jaren na de val van het Galactische keizerrijk in The return of the Jedi. Hij krijgt een bijzondere opdracht: het opsporen van The Child. Elke Star Wars liefhebben herkent onmiddellijk een wel heel bekende figuur uit eerdere films. Din Djarin komt in grote moeilijkheden wanneer hij The Child niet wil achterlaten bij de duistere opdrachtgever. Het begin van vermakelijke en spannende mandoloriaanse avonturen in seizoen 1.

Er is heel veel goed gedaan in deze serie. Het is goed ingepast in het Star Wars universum en het is dan ook interessant om al die lijntjes na te lopen: wie was wie ook al weer en in welke film kwamen we die tegen ? De visuals zijn oogstrelend: de landschappen, de ruimtevaartuigen, de prehistorische monsters, wat een genot om naar te kijken. En actie is er volop, het verhaal haast zich van gevecht naar belegering naar ontsnapping, het een nog spectaculairder dan de ander.

En toch gaat er iets mis. Al na een paar afleveringen had ik een sterke jeugdherinnering: dit lijkt op de bekende Flipper de dolfijn serie uit de jaren 60: In een half uur wordt een spannende gebeurtenis gepresenteerd, met steeds weer een happy end dankzij die slimme Flipper. The Mandalorian volgt het zelfde patroon: in 30-45 minuten raas je in een achtbaan van gebeurtenissen naar een happy end dankzij de stoere Din Djarin en af en toe de hulp van The Child. Er is geen ruimte voor het uitdiepen van de persoonlijkheden en die zijn dan ook heel voorspelbaar, op het cliché-matige af. Dat wordt nog verergerd doordat Din Djarin zoals dat een goede mandeloriaan betaamt nooit maar dan ook nooit zijn helm afzet. Daardoor zien we steeds een middeleeuws aandoende superman die kan vliegen en een vlammenwerper in zijn arm-harnas heeft, maar die geen spoor van emotie kan laten zien. Iets dat haast pijnlijk wordt als een mooie jonge weduwe verliefd op hem wordt.... Wat in de grote Star Wars films al een manco is wordt hier alleen maar erger: De persoonlijkheden komen niet echt tot leven maar blijven heel ééndimensionaal.

Nou, hoe erg is dat ? Ach, als ik alleen maar behoefte heb aan een uurtje spanning met een happy end dan is The Mandolorian het antwoord. Lekker onderuit zakken en gaan genieten dus.