Boek: Living on the Edge: Quantum Biology - McFadden & Al-Khalili

De trek van dieren boeide me al toen ik een basisschool leerling was: hoe is het mogelijk dat een rode zalm vanuit de binnenlanden van Alaska naar de oceaan zwemt, en later naar dezelfde rivierarm terugkeert om er kuit te schieten ?
Tijdens mijn afstudeeronderzoek werd ik begeleid door de briljante Amerikaanse fysicus William Bialek die zich gespecialiseerd had in quantumeffecten in de biologie: Allerlei biologische processen blijken pas goed te begrijpen wanneer die met behulp van de quantummechanica ontleed worden. Ook dit fascineerde me.

Migratiepaden van Duitse roodborstjes

In het boek Living on the Edge: the coming of age of quantum biology van Johnjoe McFadden en Jim Al-Khalili worden hier een aantal fraaie voorbeelden van gegeven.
Zo blijken  roodborstjes bij hun migratie van Scandinavië naar Marokko een bijzonder gevoelig quantumkompas te gebruiken.
Stap voor stap wordt verslag gedaan van de speurtocht naar de werking er van. Het begint in de jaren '60 van de vorige eeuw met gedragsexperimenten met roodborstjes. Ornithologen weten met veel geduld vast te stellen dat roodborstjes het aardmagnetisch veld op een of andere manier "zien", Het is echter niet duidelijk hoe dat in zijn werk gaat.

Roodborstjes blijken het aardmagnetisch veld met hun rechteroog waar te nemen

Een belangrijke vraag is hoe de chemische reacties die nodig zijn voor de waarneming worden opgestart. Een biofysicus oppert de mogelijkheid dat de aanjager quantumverstrengeling kan zijn: een voor alledaagse begrippen wonderlijk fenomeen dat zich diep in de subatomaire wereld afspeelt. Uit zijn berekeningen blijkt dat het aardmagnetisch veld van invloed is op deze quantumverstrengeling en het als een soort chemische schakelaar laat werken. Door verder onderzoek ontdekte men dat een eiwit in het oog van het roodborstje dit gedrag vertoont. Roodborstjes kunnen het aardmagnetisch veld dus "zien".

Het quantumkompas van het roodborstje levert verbluffende prestaties: in laboratoriumopstellingen moet gekoeld worden tot - 180 graden C om quantumverstrengeling gedurende enkele microseconden tot stand te brengen. Het roodborstje doet dat bij kamertemperatuur gedurende 10-20 milliseconden, duizenden keren zo lang....

Quantumverstrengeling meten in Delft

Op het eind van het boek wagen de schrijvers zich aan een lastig onderwerp: hoe werkt onze geest, speelt quantummechanica daar ook een rol ? Hier wordt de analyse speculatief, en de schrijvers zijn daar eerlijk over.

Ik krijg hier het meest last van de populaire opvatting, breed gedragen door veel wetenschappers en ook door de schrijvers van dit boek, dat er geen verschil is tussen geest en stof. In dit reductionistische  wereldbeeld (wiki) zijn alle verschijnselen herleidbaar tot fysische en chemische processen. Het wetenschapsfilosofische debat hier over is al heel oud: dualisten staan tegenover monisten, en het materiële reductionisme van veel wetenschappers is een expressie van het laatste.

Een vijftal jaren geleden laaide de discussie weer op naar aanleiding van het boek Wij zijn ons brein van neuroloog Dick Swaab, zie hier een  kritische reactie van het Filosofisch Magazine.
Ik heb me altijd tot de dualisten gerekend, en Life on the Edge brengt daar geen verandering in.
De afgelopen weken lees ik een bundel essays van Marilynne Robinson The Givennes of Things. In het essay Givennes analyseert ze religieuze ervaringen en emoties, en komt terecht bij de vraag naar de aard van ons bewustzijn. Ze geeft een aardig voorbeeld (p79), en ik heb er meerdere varianten van gezien, van de rariteit van het terugbrengen van bewustzijn, emoties, en betekenisgeving tot enkel hersenactiviteit:
"If you happenen to have a thousand-dollar bill, and I told you it was in fact a slip of paper with the image of Grover Cleveland printed on it, you would not accept this as true in any important sense, no matter how true it might be in the impossible absence of history, culture, and the rest" (cursief van mij). 

Boek: The Power Broker - Robert Caro

Dit is de gezaghebbende biografie van Robert Moses, geschreven door Robert Caro en gepubliceerd in 1974. Eerlijk gezegd was Robert Moses me totaal onbekend. Maar na het lezen van dit boek heb je de man leren kennen. Het lezen van dit boek is zeer verslavend. Het is niet alleen maar een biografie, het is veel meer een meeslepend relaas over macht: hoe verkrijg je het, hoe behoud je het, en hoe word je er uiteindelijk door gecorrumpeerd.

Macchiavelli zal goedkeurend hebben toegekeken hoe Robert Moses stap voor stap een ongekende machtspositie opbouwt en gedurende ruim dertig jaren weet te handhaven: hij is de ongekroonde koning en de ongekozen planner en bestuurder van alle publieke werken in de stad New York van 1930 - 1960. Gouverneurs en burgermeesters moeten buigen voor zijn macht, en Robert Moses bouwt bruggen, autowegen, parken, energiecentrales, en vele andere bouwwerken zoals hij ze bouwen wil.
.

Robert Moses bij een maquette van de Battery Bridge

Robert Moses groeit op in een rijk seculier Joods gezin. Hij krijgt een uitstekende opleiding en studeert politieke wetenschappen aan Yale University. Hij is een idealist en sluit zich aan bij de reformbeweging in New York City die de corruptie in het ambtenarenapparaat wil bestrijden.
Hij wordt opgemerkt door Al Smith, de gouverneur van New York State en treedt in zijn dienst. Onder zijn bescherming begint Robert Moses aan het opbouwen van zijn machtspositie. Dat doet hij eerst als voorzitter van de Long Island State Park Commission: hij bouwt parken en wegen op Long Island. Tienduizenden New Yorkers moeten er van de natuur kunnen genieten. Al gauw na opening van de voorzieningen ontstaan er files op de nieuwe rondwegen en zijn de stranden op Long Island tjokvol. Dit zal zich nog vele malen herhalen: elke nieuwe snelweg en elke nieuwe brug lijkt alleen maar meer autoverkeer op te roepen.

Het voorzitterschap van de Triborough Bridge Authority wordt het belangrijkste machtsmiddel voor Robert Moses.
Dergelijke public authorities bestonden al langer. Ze werden in het leven geroepen door overheidsinstanties zoals een stadsbestuur.Het doel ervan is om publieke infrastructuur te realiseren en te onderhouden. Een public authority mag tol heffen, aandelen uitgeven, eigen personeel aannemen en eigen regelgeving voorschrijven.
Door onopvallende maar wel essentiële wijzigingen en toevoegingen in de statuten slaagde Moses erin voor onbepaalde tijd het voorzitterschap naar zich toe te trekken. Ook wist hij de normale procedure van het zo snel mogelijk afbetalen van de leningen door de tolgelden te omzeilen en de opbrengst ervan - vele tientallen miljoenen dollars per jaar - aan te  wenden voor de uitgifte van aandelen. Met de opbrengst daarvan - honderden miljoenen dollars- financierde hij zijn immense bouwprojecten: nieuwe bruggen en rondwegen die vervolgens weer nieuwe tolgelden opbrachten....

De Verrazano Narrows bridge uit 1964, de langste hangbrug in de VS

Een tweede belangrijke machtsmiddel was de pers. Robert Moses onderhield goede banden met de belangrijkste spelers in de wereld van kranten, radio, en de toen opkomende tv-kanalen. De journalisten en media tycoons waren hem over het algemeen goed gezind, en Robert Moses wist hoe hij hen te vriend moest houden. De tolgelden en de opbrengsten van de aandelenverkoop werden niet alleen besteed aan steen, staal, en asfalt, maar ook aan luxueuze diners, dure cadeaus, en andere vriendendiensten.
In conflictsituaties wist Robert Moses bestuurlijke zwaargewichten in het gareel te krijgen door hen te dreigen met negatieve berichtgeving in de media over hun tegenwerking van zijn plannen. Dat zou hen politiek kunnen beschadigen of hun carrière zelfs kunnen ruïneren. Vaak was een dreigend telefoontje al genoeg om de tegenstand te breken.
Zo nodig gebruikte Robert Moses laster en zelfs leugens om zijn tegenstanders in een kwaad daglicht te stellen.

Robert Caro beschrijft uitvoerig hoe Robert Moses zich ontwikkelt van een idealist in zijn jonge jaren, tot iemand die leert hoe je politieke en bestuurlijke macht gebruikt om doelen te bereiken - wegen en bruggen bij Robert Moses. Uiteindelijk werkt de macht verslavend en is het niet langer meer een middel, maar een doel. Elke tegenstander met meer macht, en zeker met minder macht, moet verslagen en vernietigd worden.
Robert Caro maakt duidelijk dat deze macchiavellistische trekken van Robert Moses niet alleen bepalend zijn geweest voor zijn succes. Robert Moses was ook iemand die decennia lang een stempel wist te drukken op de wijze van stadsvernieuwing. Zo was hij een sterk voorstander van een grootschalig systeem van autowegen, en geloofde hij totaal niet in het nut van openbaar vervoer.
Daarnaast was Robert Moses het prototype van getting things done: hij wist de meest ingewikkelde infrastructuurprojecten tot een een goed einde te brengen. Vrije tijd kende hij nauwelijks, en van zijn ondergeschikten - en dat werden er tienduizenden - eiste hij dezelfde prestatiedrang, ten koste van een privé leven.
Uit de gehele USA kwamen stadsbesturen en stedenbouwkundigen naar New York om het succes van Robert Moses te doorgronden.

Uiteindelijk brokkelde het imperium van Robert Moses af. Zijn planologische visie werd meer en meer als achterhaald beschouwd: er kwam meer aandacht voor kleinschaligheid, en andere ideeën over de ruimte voor de stadsbewoner en het belang van goed openbaar vervoer.
Daarnaast vertilde Moses zich aan een aantal politiek geladen projecten waardoor zijn vijanden machtiger werden en de pers hem de rug begon toe te keren.
De laatste jaren van zijn leven wijdde hij zich aan de hobby van zijn leven: zwemmen en de zwemsport. Op 92-jarige leeftijd overleed hij na een hartaanval.