Boek: A promised land - Barack Obama (2020)

 Wat een gave autobiografie ! Ik heb altijd grote waardering gehad voor Barack Obama de president. Nu heb ik die ook voor de schrijver. Dit is geen opsomming van feiten en gebeurtenissen, dit is een getuigenis van iemand die vertelt over zijn idealen en dromen, over de lange en moeilijke weg om er invulling aan te geven, en over hoe je groeit in rijpheid in dat alles.

Ik gebruik het enigszins plechtstatige en archaïsche woord "getuigenis" om aan te duiden dat de boodschap in deze autobiografie diep van binnen komt en voorgeleefd wordt in zeer uitdagende omstandigheden. Het presidentschap legt een loden last op de drager van dat ambt. De verantwoordelijkheden zijn immens, de druk is er 24*7 zonder een tel te verminderen, en anders dan verwacht betekent het een opoffering van persoonlijke vrijheid en een bedreiging voor het geluk van dierbaren. Ga er maar aan staan !

Obama vertelt over zijn gelukkige jeugdjaren, zijn studie, en zijn politieke opmars naar het presidentschap. Hij wisselt dat heel knap af met zijn levensverhaal met zijn geliefde Michelle en hun twee dochters Malika en Sasha. Hij is behalve president ook een man die zielsveel van zijn vrouw en dochters houdt en er voor moet vechten om dat geluk in stand te houden omdat zijn aandacht steeds opgeëist wordt door zijn presidentiële taken.

Het boek geeft allerlei verrassende doorkijkjes naar het presidentschap en de mogelijkheden ervan. Obama maakt er geen geheim van dat hij met hart en ziel gelooft in de idealen van de Amerikaanse grondwet en de veerkracht van de Amerikaanse democratie. Zo zegt hij het in zijn inhuldigingsrede in 2009: We remain a young nation, but in the words of Scripture, the time has come to set aside childish things. The time has come to reaffirm our enduring spirit; to choose our better history; to carry forward that precious gift, that noble idea, passed on from generation to generation: the God-given promise that all are equal, all are free, and all deserve a chance to pursue their full measure of happiness.

De redevoeringen van Obama zijn parels van spreekkunst. Ik noem er enkele: De Yes we can toespraak uit 2008, de inhuldigingstoespraak uit 2009, en de wat mij betreft alles overtreffende  Grace toespraak in Charlotville uit 2015 waarin hij eindigt met het zingen van Amazing Grace. Lees hier een analyse van deze onthutsende en ontroerende toespraak. Obama maakt steeds op een emotioneel niveau contact met zijn gehoor. Hij weet de context waarin hij de rede uitspreekt te verbinden met zijn bredere politieke programma. Altijd roept hij zijn gehoor op te roepen om te blijven hopen, moed te vatten, en de verbinding met elkaar te zoeken. Hier lees je hoe dat werkt in zijn farewell speech.

Het presidentschap heeft een voortdurende aanval tot gevolg op de taakuitoefening, de besluiten, en het meest zware: op de persoon van de president en zijn dierbaren. Dat vereist een groot incasseringsvermogen dat steeds op volle toeren moet werken. Journalisten zijn altijd in de buurt en elk woord en elk gebaar wordt door politieke tegenstanders geplaatst in een vijandig frame. 

Een tweede aspect van het presidentschap is het totale verlies van vrijheid. Spontaniteit in het gezinsleven bestaat niet langer. Er zijn altijd bodyguards. Elk moment van ontspanning is gepland. Een plotseling idee voor een gezinsuitje in het weekend: dat gaat niet gebeuren. Het familieleven ligt onder een vergrootglas te kijk voor de hele natie. Wat een prestatie heeft Michelle Obama geleverd door zich op meerdere gebieden te ontwikkelen tot rolmodel zoals de hulp aan veteranen, en de beweeg en blijf gezond campagne.

Tot slot de impact van het presidentschap. Obama schrijft ergens dat het presidentschap voor een belangrijk deel bestaat uit het oplossen van de problemen die je voorganger achterlaat. Zijn droom om als president wezenlijke veranderingen in rechtvaardige wetgeving te verankeren heeft hij maar beperkt kunnen realiseren. De onverzoenlijke tegenstelling tussen Democraten en Republikeinen was er al ten tijde van Obama's presidentschap. Bipartisanship, het sluiten van compromissen over de beide partijlijnen heen, bleek niet te werken ondanks de voortdurende pogingen van Obama tot grassroot bipartisanship. 

Een tweede belemmering waar Obama voortdurend mee te maken had was het filibuster, een in Nederland onbekend vergadergereedschap dat al in de Romeinse senaat werd ingezet. Ook in de USA wordt het gebruikt door de meerderheidspartij. De alledaagse omschrijving van "filibusteren" is "talking a bill to death": letterlijk dagenlang spreektijd opeisen en gebruiken en daardoor het stemmen over wetgeving eindeloos uitstellen. Een stemming kan alleen afgedwongen worden door een 60 % meerderheid. Na enkele jaren al hadden de Republikeinen de meerderheid in de Senaat en in het Huis van Afgevaardigden herwonnen waardoor Obama zijn vernieuwingsplannen niet langer kon verankeren in wetgeving. Het enige machtsmiddel dat hij overhield was zijn presidentiële bevoegdheid maar elk presidentieel besluit kan door een volgende president op eenvoudige wijze teniet worden gedaan - anders dan bij wetgeving die langs het Congres moet.

Zevenhonderd bladzijden staan er in het eerste deel van de Obama autobiografie en ik zie reikhalzend uit naar deel twee. Een prachtige mix van hoe politiek en macht werken, hoe je trouw blijft aan je idealen, en hoe je zelfs een rijker mens kunt worden door voor die idealen te vechten.