Christopher Nolan's nieuwste film Tenet draait nu enkele weken wereldwijd in de bioscopen. De verwachtingen zijn hoog gespannen: wordt dit de blockbuster van 2020, en zal de coronacrisis ook roet in het eten gooien ?
De Dijkgraafjes (men only deze keer) zijn weer naar de Deventer bios gereden om het spektakel te gaan bewonderen. Na afloop waren we eensgezind van mening dat het ons tegenviel. De film wordt teveel gehyped, vonden we. We praatten er over door en merkten dat we verschillende argumenten voor onze meningen aanvoerden. Al snel waren we diep in gesprek over wat we hadden gezien, en ja: dat duidt toch ook wel weer op kwaliteit.
Tenet lijkt de kroon op een serie films waarin Nolan de tijd een centrale rol geeft in de plot. In Memento heeft de hoofdpersoon geen korte termijn geheugen meer. In Inception zijn dromen en het manipuleren van het onderbewuste het centrale thema. De tijd speelt daar een minder centrale rol. Het belang van Inception zit 'm in de verbeelding van onbekende (droom)werelden. De film zit boordevol prachtige onmogelijke werelden. In Interstellar gaat het over tijdreizen en de ermee gepaard gaande tijdkrimp. In deze film zijn ook weer prachtige beelden te vinden, met name van de tijdreis door het wormgat bij Gargantua.
In Tenet gaat Christopher Nolan een stapje verder: Hij gaat nu tijdsinversie en het terugreizen in de tijd verkennen. Dat doet hij met een knipoog naar James Bond in een duizelingwekkende actiefilm. De hoofdpersoon, een CIA agent die veelal wordt aangeduid als de protagonist achtervolgt een Russische wapenhandelaar, Sator, die een geheim wapen in bezit probeert te krijgen waarmee de tijd kan worden omgedraaid. Dat zou het einde van de menselijke beschaving betekenen. De plot is vele malen ingewikkelder en wordt in het verloop van de film stapje voor stapje onthuld. Geheel in Bond-stijl wordt het gevaar op het laatst afgewend maar Nolan blijft Nolan en roept op het allerlaatst intrigerende vragen op: wie is nu wie in deze ingewikkelde tijdwereld waarin verleden en toekomst voortdurend door elkaar heen lopen ? Wat is oorzaak, wat is gevolg ? Kunnen we door terug te reizen in de tijd de geschiedenis veranderen ?
Christopher Nolan krijgt nog wel eens het verwijt dat hij koude, intellectualistische, en uitleggerige films maakt. Ik acht de kans groot dat dit ook over Tenet zal worden gezegd. In eerdere films was er zeker emotionele warmte te vinden. Hier is dat nagenoeg afwezig. Daarvoor gebeurt er te weinig tussen Kat, de vrouw van Sator, en de protagonist. Dit is een film waarbij je voortdurend het hoofd erbij moet houden om de plot te volgen. Er is geen sprake van onbekommerd genieten van de actie zoals je dat doet bij een Starwars film, want daar is de plot te ingewikkeld voor. En ja: er wordt veel uitgelegd met een flinke portie wetenschap. Dat maakt de dialogen er niet spannender op. Het is een verhaal voor het hoofd, dat is de bottom line.
De kritiek die ik op de film heb gaat over dat laatste. De plot zit op een hoog abstractieniveau en daardoor voel je de film niet meer "als vanzelf" aan. De gebeurtenissen tuimelen over elkaar heen en verleden en heden schuiven naarmate het verhaal vordert steeds meer door elkaar. Dit is een film die je beleeft als een niet-begrijpende toeschouwer en daarna gaat herkauwen. Inderdaad: je kunt de film waarschijnlijk prima twee of drie keer gaan kijken en je zult steeds weer nieuwe dingen ontdekken. Het is een interessante vraag of dat vervreemdende effect door Nolan bedoeld is.
