Caleb Smith, een jonge en slimme programmeur, wordt door zijn baas Nathan Bateman uitgenodigd om een week op bezoek te komen. Nathan is de schatrijke CEO van de populaire internet zoekmachine BlueBook, maar leeft teruggetrokken in de wildernis. Caleb is niet voor de leut uitgenodigd: Nathan wil dat Caleb een Turingtest doet met zijn nieuwste AI-product: de als vrouw vormgegeven robot Ava.
Caleb accepteert de opdracht en maakt kennis met Ava. Al gauw ontwikkelt zich een emotionele relatie tussen Caleb en Ava, ondanks het scherpe bewustzijn van Caleb dat hij een robot met superieure AI aan het testen is. Behalve zijn gevoelens voor Ava groeit bij Caleb ook de achterdocht. Naarmate de week vordert begint hij steeds meer te vermoeden dat de motieven van Nathan niet geheel zuiver zijn....
In de film komen belangrijke vragen aan de orde, bijvoorbeeld: wat maakt ons als mens uniek ? Is er wel iets ? Kan superieure AI het menszijn evenaren ? Nathan heeft Ava gemaakt in een poging dat te verwerkelijken: hij schept nieuw leven, en vindt zichzelf dan ook een god.
Zijn schepping is in zekere zin ook naar zijn evenbeeld: Nathan is een seks-verslaafde dronkaard die zijn gast willens en wetens bedriegt, en Ava.... Is Ava de onschuldige jonge robot-vrouw die razendsnel haar identiteit ontwikkelt door haar gesprekken met Caleb, of is ze een berekenende femme fatale ?
Je geloof bepaalt hoe je de wereld ziet en waardeert en het geloof van Nathan lijkt alleen door een bepaald soort wetenschap te worden bepaald. Maar ook hij ontkomt niet aan de confrontatie met het eigen leven en de keuzes die je gemaakt hebt. We horen Nathan in een dronken bui de kernfysicus Oppenheimer citeren, en die had het uit de Bhagavat Gita gehaald: the good deeds a man has done before defend him.
Iedereen moet bepalen of hij een goed of een slecht mens geweest is, en het antwoord komt uit je diepste overtuigingen over God, oordeel, en vrijspraak.
Een tweede cluster van vragen gaat over de mogelijkheden van AI. Al snel is het niet alleen Caleb die Ava vragen stelt, maar ook andersom: Ava bevraagt Caleb. En dan gaat het over identiteit en geborgenheid: wie ben ik ? Houd je van me ? Wie bepaalt wat goed voor me is, dat doe ik toch zelf ?
Ik vraag me af of we deze mate van autonomie in AI kunnen realiseren. En als het zou kunnen, of we het dan moeten willen.
AI is en blijft door mensen ontwikkelde programmacode met daarin opgeslagen beslisregels, of ruimte voor het kunstmatig ontwikkelen van beslisregels. Ook die laatste categorie is nog steeds begrensd door de keuzes van de bouwers van AI. Ik geloof dus niet in AI die autonoom een menselijke mate van zelfstandigheid en identiteit ontwikkelt.
Je kunt op allerlei manieren naar deze boeiende film kijken. In Wired staat een mooie recentie die focust op de problematische rol van de vrouwelijke identiteit in de film.
Een andere invalshoek wordt gevormd door de overvloedig aanwezige bijbelse beeldspraak: Nathan was profeet ten tijde van koning David. Caleb verkende met Jozua het beloofde land. Ava is een andere vorm van Eva, onze oermoeder. Er zijn zes sessies tussen Ava en Nathan, zes scheppingsmomenten waarin Ava haar identiteit ontwikkelt.
En dan is er de titel. In de Griekse theaters vond de ontknoping soms plaats door acteurs die als goden uit de hemel neerdaalden met behulp van technische constructies: theos ek mekhanes. In deze film is er geen Deus meer nodig, ex machina is voldoende, machines volstaan....
