Willem Jan Otten en Christian Wiman: My bright abyss

Vrijdag 14 oktober waren Chris Wiman en Willem Jan Otten te gast bij de TU Kampen en de mensen van het literaire tijdschrift Liter.
Ik heb het eerste deel van de middag meegemaakt: twee korte lezingen en daarna een voordracht van Christian Wiman. Hij droeg enkele gedichten voor for otherwise my talk will become too abstract. Hij kende de gedichten uit het hoofd, en declameerde in een soepel ritme: mooi.

Voor wie het ontgaan is: Willem Jan Otten vertaalde het boek My bright abyss van Christian Wiman. Begin 2016 verscheen Mijn heldere afgrond - overpeinzingen van een moderne gelovige. Literair genie vertaalt literair genie. Het is te begrijpen dat de christen - woordkunstenaar Otten gegrepen is door zijn Amerikaanse compagnon Christian Wiman, die momenteel godsdienst en literatuur doceert aan de Yale Divinity School, en dichter is van meerdere bundels. Bij beiden spat hun hartstocht voor poëzie en voor geloven van de regels. Passie dus, maar ook worsteling en wanhoop.

Een halfjaar geleden heb ik My bright abyss  gelezen. Het zijn de overpeinzingen van de doodzieke Wiman, die worstelt met een agressieve vorm van beenmergkanker.
Wat een boek ! Om te haten vanwege zijn ontoegankelijkheid, en dan weer zo vol van diepe inzichten. Ik heb het boek maar voor een klein deel begrepen. Dat heeft wellicht te maken met de vermomming waarin het zich presenteert: het lijkt proza, maar het is veel meer poëzie. Ik heb het met bladzijden tegelijkertijd gelezen, maar misschien is het beter om een klein stukje hardop  te lezen, en het dan binnen te laten komen.
Wiman denkt na, en deelt zijn gedachten in de taal van de dichter. Dat nadenken gebeurt niet vrijblijvend, op afstand, achter een comfortabel bureau. Hij worstelt, lijdt immense pijn door zijn ziekte, zoekt God, maar vindt geen begaanbare weg in de traditionele woorden. Hij groeide op in een diep gelovig Baptisten gezin in Texas. Maar de geloofstaal van zijn jeugd is hij kwijt geraakt. Vele jaren heeft hij zonder God geleefd. En dan, als hij rust vindt in zijn liefde voor en met Danielle Chapman, verschijnt God. Ze gaan samen bidden, aarzelend, lacherig soms. En dan openbaart zich de kanker....

Wiman schrijft dit mystieke boek, boordevol eigen gedachten en poëzie fragmenten van geliefde dichters.
Het doet me denken aan het bekende boek Merkstenen van Dag Hammarskjöld, de Zweedse topdiplomaat die baas van de Verenigde Naties werd. Hij verongelukte in 1961 onder verdachte omstandigheden bij een vliegtuigongeval in Afrika. Na zijn dood vond men de teksten die nu in Merkstenen staan. Hammarskjöld bleek een christen-mysticus te zijn die evenals Wiman zijn diepste gedachten, vreugdes, en twijfels op poëtische wijze verwoordde.

Christian Wiman

My bright abyss is een worsteling met wetenschap, en met de christelijke traditie. Hoe breng je die twee op een eerlijke manier bij elkaar, zodat wetenschap goede wetenschap blijft, en geloven een integere levenshouding is ?
Wiman beukt met zijn woorden en zinnen op de christelijke traditie. Veel wordt aan de dijk gezet, en het is me niet goed duidelijk wat hij overhoudt. Het laat zich nog nauwelijks verwoorden. Misschien is het ook niet te delen, omdat het de weg is die Wiman gaat, als vlijmscherpe en eerlijke denker en als dichter. Dat maakt zijn getuigenis, in de vorm van poëzie,  hoogst individueel en voor veel mensen niet toegankelijk.

Toch raakt het boek velen, ook in Kampen zijn er tientallen mensen naar zijn lezing gekomen. Er is klaarblijkelijk een groep mensen bij wie dit weerklank vindt. En tegelijkertijd word ik ook bevestigd in mijn leeservaring: het boek wordt moeilijk en weerbarstig gevonden, zo hoor ik uit verschillende monden.
Vreemd dat een boek moeilijk te vatten is, en toch aangrijpt.