Bonhoeffer avond

Wat ga je doen als je een Bonhoeffer avond organiseert ? Dat wordt natuurlijk bepaald door de deelnemers, in dit geval een gemêleerde groep van de kerk in Oene. Afgelopen vrijdagavond zaten we in onze huiskamer bij elkaar, in een kring rond het beeldscherm, met zijn achten.
Ik had ervoor gekozen om gewoon maar te gaan vertellen aan de hand van plaatjes: over de jeugdjaren van Bonhoeffer, het gezin waarin hij opgroeide, zijn studie en zijn buitenlandse reizen, de Kirchenkampf en de predikantenopleiding, en tot slot zijn rol in het verzet, dat tot zijn gevangenschap en uiteindelijk tot zijn dood leidde.

Maria von Wedemeyer en Dietrich Bonhoeffer

Een geslaagde avond, zo vond iedereen. Terugkijkend denk ik dat het toch beter is om het verhaal helemaal uit te schrijven en vooraf hardop te oefenen. Daarmee kun je je het beste inleven in de persoon waarover je vertelt. En daarnaast heb ik vaak gemerkt dat je dan ook het meest vrij bent om in je vertelling extra dingen te doen.

Enkele dagen voor de Bonhoefferavond dacht ik na over mijn doel voor deze avond. Dat is niet ingewikkeld: ik denk dat het de moeite waard is om meer te weten van iemand die iets te zeggen heeft. Een goed voorbeeld doet goed volgen. En van Bonhoeffer valt veel te leren. Als een groep de diepte in zou willen kun je aan elk boek van hem wel een avond besteden.
Deze avond was bedoeld om Bonhoeffer als persoon te presenteren en dan vooral te letten op zijn radicale wijze van christen zijn. Wat kunnen wij daar van leren ?

Ik ben zelf geraakt door zijn gedachten over het religieloze christendom, te vinden in Verzet en Overgave vanaf 30 april 1944.
Het kost enige moeite om te begrijpen wat Bonhoeffer bedoelt met dit ogenschijnlijk paradoxale begrippenpaar. Hij bedoelt zeker niet een opgaan van het christendom in samernleving en cultuur. Daarvoor was hij tot op het laatst een te markant en uitgesproken christen. Het was hem te doen om afscheid te nemen van een bepaalde gestalte van het christendom. Die gestalte noemt hij "religie" en al vanaf zijn theologische studie zet hij zich er tegen af. Het is de christelijke cultuur van zijn dagen, in Duitsland, die krachteloos blijkt te zijn en geen noemenswaardig verzet biedt tegen de demonische nazi overheid. Het is een geloof dat geen persoonlijke keus en geen persoonlijke toewijding kent, en niet weet van lijden of van offers brengen. Bonhoeffer ziet dat deze "religie" uit de harten van de gelovigen verdampt en dat er geen nieuwe gestalte van christen-zijn voor in de plaats komt. Daar vraagt hij naar, daar zoekt hij naar: wie is God, en wie is Christus voor de mondig geworden mens ?

Dr. Wim Dekker heeft in zijn prachtige boek Tegendraads en bij de tijd  veel nagedacht over Bonhoeffer en zijn  betekenis voor de gereformeerde gezindte. Een indringende studie die de vragen over de secularisatie scherp verwoordt.  Pasklare antwoorden heeft ook Wim Dekker niet. Bonhoeffer zelf zegt: Unser Christsein wird heute nur in zweierlei bestehen: im Beten und im Tun des Gerechten unter den Menschen. Dat is genoeg for a lifetime.